Ο τρόπος που επικοινωνούμε με τους γύρω μας, είναι αυτός που θα καθορίσει και τη σχέση που θα δημιουργήσουμε μαζί τους. Αν η επικοινωνία μας με κάποιον είναι θετική, τότε λέμε ότι έχουμε μια καλή σχέση με αυτό το άτομο και το πιθανότερο είναι πως αναζητούμε ευκαιρίες επικοινωνίας και συνεύρεσης μαζί του. Αν όμως η επικοινωνία είναι άσχημη έως αδύνατη, τότε το πιθανότερο είναι ότι αποφεύγουμε να αναπτύξουμε κάποια σχέση και να συνερευθούμε με αυτό το άτομο. Ο ίδιος τρόπος επικοινωνίας ισχύει και όταν οι γονείς προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τα παιδιά τους. Οι γονείς που αναζητούν θετικούς και αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας μπορούν να ακολουθήσουν τις παρακάτω συμβουλές!
Μάθετε να ακούτε τα παιδιά
Για να καλλιεργήσετε μια ικανοποιητική σχέση με το παιδί σας, χρειάζεται να μάθετε να επικοινωνείτε με θετικό τρόπο. Για να διευκολύνετε τα παιδιά να επικοινωνούν μαζί σας, πρέπει να τα πείσετε (με τον τρόπο που επικοινωνείτε μαζί τους) ότι ενδιαφέρεστε αληθινά να τα ακούσετε. Σε πολλές οικογένειες η ανεπαρκής επικοινωνία αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο.
“- Μιλάτε με το παιδί σας;” “– Φυσικά μιλάω στο παιδί μου”
Πόσο μέρος από αυτό το “μιλάω στο παιδί” αποτελείται από γκρίνια, υπενθύμιση, κριτική, απειλή, κήρυγμα, ανάκριση, συμβουλές, αξιολόγηση και γελοιοποίηση; Η τακτική αυτή όσο καλοπροαίρετη και αν είναι, μειώνει αντί να βελτιώνει την επικοινωνία. Δημιουργεί ένταση στη σχέση σας. Φανταστείτε τον εαυτό σας να κάνετε κήρυγμα ή να επικρίνετε τους φίλους σας. Το πιθανότερο είναι ότι θα τους βλέπατε να θυμώνουν και να βρίσκουν δικαιολογίες να σας αποφύγουν. Αν οι περισσότεροι γονείς φέρονταν στα παιδιά τους όπως φέρονται στους φίλους τους, οι σχέσεις τους με τα παιδιά θα βελτιώνονταν. Αντίθετα, αν φέρονταν στους φίλους τους με τον τρόπο που φέρονται στα παιδιά τους, σίγουρα θα έμεναν χωρίς φίλους.
Σκεφτείτε με ποιο τρόπο θέλετε να αντιδράσουν οι άλλοι όταν είστε αναστατωμένοι. Άλλοτε θέλετε να μείνετε μόνοι, άλλοτε πάλι θέλετε κάποιον που να σας ακούσει και να προσπαθήσει να κατανοήσει και να δεχτεί τα συναισθήματά σας. Μήπως και το παιδί σας χρειάζεται την ίδια προσοχή;
Γίνετε καλός ακροατής
Η επικοινωνία που έχουμε σαν στόχο, βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό. Αμοιβαίος σεβασμός σημαίνει ότι τα παιδιά και οι γονείς επιτρέπουν ο ένας στον άλλον να εκφράσει τα συναισθήματά του και τις πεποιθήσεις του ανοιχτά, χωρίς το φόβο της απόρριψης. Σημαίνει ότι δεχόμαστε αυτό που λέει ο άλλος. Ακόμα και αν δεν συμφωνείτε με τα παιδιά σας, μπορείτε να δείξετε ότι δεχόσαστε τα συναισθήματά τους. Με τον τόνο της φωνής σας και με τις λέξεις που χρησιμοποιείτε, δείχνετε παραδοχή.
Για να γίνεται καλός ακροατής, χρειάζεται συγκέντρωση. Χρειάζεται να καθιερώσετε με το βλέμμα σας, ακόμα και με τη στάση του σώματός σας, ένα είδος επαφής που να λέει “ακούω”. Μερικές φορές η καλή ακοή μπορεί να απαιτεί από σας τη σιωπή και άλλοτε μπορεί να χρειάζεται να απαντήσετε με λόγια.
Αντανακλαστική ακοή
Για να μπορείτε να ακούσετε τα παιδιά σας, χρειάζεται να τους δώσετε το μήνυμα ότι αναγνωρίζετε τα συναισθήματα που βρίσκονται πίσω από αυτά που λένε, ακόμα και πίσω από αυτό που δεν εκφράζουν με λόγια. Ξέρουμε ότι όταν κάποιος είναι αναστατωμένος, έχει την τάση να μη βλέπει το πρόβλημά του σφαιρικά. Ακούγοντας “αντανακλαστικά”, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να ξανασκεφτεί το πρόβλημα που το απασχολεί και το αναστατώνει. Μπορείτε να λειτουργήσετε όπως ο καθρέφτης, να του δείξετε δηλαδή τα συναισθήματά του, ώστε να το βοηθήσετε να βάλει τα θεμέλια για τη λύση του προβλήματος.
Για παράδειγμα:
Παιδί: Η δασκάλα είναι άδικη! Ποτέ δεν θα τα πάω καλά σε αυτή την τάξη!
Γονιός: Δείχνεις να νιώθεις θυμό και απογοήτευση και να έχεις καταθέσει τα όπλα.
Με αυτό τον τρόπο, η αντανακλαστική ακοή περιλαμβάνει την ανάγκη να κατανοήσετε αυτό που νιώθει το παιδί, και ύστερα να του πείτε αυτό που καταλάβατε. Έτσι θα νιώσει ότι το κατανοείτε και το δέχεστε. Η αντανακλαστική ακοή δίνει στο παιδί ένα είδος καθρέφτη όπου βλέπει πιο καθαρά τον εαυτό του. Του δίνει με άλλα λόγια μια “επανατροφοδότηση”.
Κλειστές και ανοιχτές απαντήσεις
Μπορούμε να περιγράψουμε την επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους χρησιμοποιώντας τους όρους των κλειστών και ανοιχτών απαντήσεων. Μια κλειστή απάντηση δείχνει ότι ο ακροατής ούτε άκουσε ούτε κατάλαβε αυτό που ειπώθηκε. Οι κλειστές απαντήσεις κόβουν την επικοινωνία. Αντίθετα μια ανοιχτή απάντηση δείχνει ότι ο ακροατής έχει ακούσει αυτό που του είπε ο συνομιλητής του. Καθρεφτίζει το μήνυμα που δίνει αυτός που μιλάει και δείχνει καθαρά ότι ο ακροατής έχει κατανοήσει τα συναισθήματα που βρίσκονται πίσω από τις λέξεις του ομιλητή.
Για παράδειγμα:
Παιδί: Είμαι απογοητευμένος με τον Βασίλη και με τα άλλα παιδιά που δεν ήρθαν να παίξουμε. Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για αυτό.
Κλειστή απάντηση: Τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα θέλουμε. Έτσι είναι η ζωή.
Ανοιχτή απάντηση: Φαίνεται να νιώθεις ότι σε αφήνουν έξω από την παρέα και ότι δε σε νοιάζονται.
Η πρώτη απάντηση δεν δέχεται τα συναισθήματα του παιδιού. Λέει πως αυτό που νιώθει το παιδί δεν έχει σημασία. Αυτός ο υποβιβασμός εμποδίζει την επικοινωνία και ίσως το παιδί νιώσει απόρριψη. Η δεύτερη απάντηση αναγνωρίζει αυτό που νιώθει το παιδί. Δείχνει παραδοχή και ενδιαφέρον. Το παιδί ίσως αποφασίσει να σας πει περισσότερα.
Η αντανακλαστική ακοή δεν κρίνει. Ενθαρρύνει το παιδί να νιώσει ότι το ακούν, το κατανοούν και να εξακολουθήσει να μιλάει. Η επικοινωνία διεξάγεται πάντα τόσο στο μη λεκτικό όσο και στο λεκτικό επίπεδο. Οι πράξεις μας, η έκφραση του προσώπου μας και ο τόνος της φωνής μας, δίνουν μηνύματα. Μπορούμε να επικοινωνήσουμε και χωρίς λόγια, με ένα χαμόγελο ή με ένα χάδι στην πλάτη. Όταν αποφασίζουμε σιωπηλά να μην υπερπροστατεύουμε, να μη γκρινιάζουμε ή να μην επεμβαίνουμε, δίνουμε το μήνυμα της παραδοχής. Όταν απαντάμε χωρίς να κρίνουμε, δεχόμενοι τα συναισθήματα του παιδιού μας, και αυτό που θέλει να πει, τόσο στο λεκτικό και μη λεκτικό επίπεδο, ενισχύουμε την κατανόηση και την επικοινωνία.
Τα μηνύματα που δίνονται χωρίς λόγια
Οι εκφράσεις του προσώπου αποκαλύπτουν καμιά φορά αυτά που εννοούμε καθαρότερα από τα λόγια. Μια σκυθρωπή ματιά, ένα χαμόγελο ή ένα δακρυσμένο πρόσωπο έχουν νόημα. Πρέπει να μάθουμε να συλλαμβάνουμε το νόημα της συμπεριφοράς του παιδιού πιάνοντας το μήνυμα που στέλνει, πέρα από τα λόγια, με την έκφρασή του.
Για παράδειγμα: ” Το κατσούφιασμά σου δείχνει ότι διαφωνείς”.
” Όταν το πρόσωπό σου φωτίζεται έτσι, φαίνεσαι πολύ χαρούμενη”.
“Δείχνεις πολύ αναστατωμένη. Θέλεις να μιλήσουμε;”
Οι φράσεις που δείχνουν ότι διακρίνετε τις ενδείξεις που δίνει το παιδί στο μη λεκτικό επίπεδο, το προσκαλούν να εκφράσει τα συναισθήματά του.
Πως θα φτιάξετε μια απάντηση με την αντανακλαστική ακοή
Καμιά φορά οι γονείς νιώθουν δυσκολία όταν θέλουν να αντιδράσουν στα συναισθήματα και σε ότι εννοεί το παιδί. Η αντανακλαστική ακοή είναι μια ικανότητα που την αποκτάτε με προσπάθεια και εξάσκηση. Μην περιμένετε ότι θα γίνετε με την πρώτη καλός ακροατής. Μια βοηθητική μέθοδος είναι η ακόλουθη: Όταν το παιδί σας στέλνει ένα μήνυμα σχετικό με τα συναισθήματά του, σκεφτείτε τι νιώθει. Βρείτε μια λέξη που να περιγράφει το συναίσθημά του. Για παράδειγμα, όταν το παιδί λέει ” Σίγουρα θα χαρώ πολύ όταν τελειώσει το σχολείο! Είναι μια μεγάλη βλακεία!” (ερώτηση: “τι νιώθει;” πιθανή απάντηση: “βαριέται”). Τώρα φτιάξτε μια φράση με τη λέξη του συναισθήματος “Μου φαίνεται πως λες ότι βαριέσαι το σχολείο”.
Σημεία που πρέπει να προσέξετε όταν εφαρμόζετε την αντανακλαστική ακοή
Κρατείστε ανοιχτή την πόρτα όταν κάνετε διαπίστωση συναισθημάτων. Δεν μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι ξέρετε ακριβώς πως νιώθει το παιδί. Προσέξτε τον τόνο της φωνής σας και αποφύγετε να δίνετε την εντύπωση του ανθρώπου που μπορεί και διαβάζει την σκέψη. Καμιά φορά μπορεί να το παρακάνουμε με την αντανακλαστική ακοή. Όταν συνεχώς βομβαρδίζουμε το παιδί με την αντανακλαστική ακοή, μπορεί να αποφεύγει την επικοινωνία μαζί μας. Μην αντιδράτε σε κάθε κατσούφιασμα ή παρατήρηση. Να είστε διακριτικοί. Προσπαθείστε να αντιληφθείτε πότε το παιδί θέλει να μιλήσει και πότε όχι.
Καμιά φορά το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί τα συναισθήματά του για να υπερισχύσει πάνω σας ή για να εκδικηθεί. Ανάλογα με την κατάσταση, μπορείτε να αποφασίσετε αν θα ακούσετε ή αν θα αποσυρθείτε από το πεδίο μάχης. Όταν πρέπει να δυσαρεστήσετε το παιδί αποφεύγοντας να το ακούσετε, βεβαιωθείτε ότι του δίνετε θετική προσοχή άλλη ώρα, αναγνωρίζοντας π.χ. τη συμβολή του και περνώντας λίγη ώρα ευχάριστα μαζί του.
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Πηγή: Dinkmeyer, D. & MacKay, G. (1997). Σχολείο για γονείς. Αθήνα. Εκδόσεις Θυμάρι.
