Οι αρνητικές σκέψεις δεν παρατηρούνται μόνο στους μεγάλους. Παρατηρούνται επίσης και στα παιδιά. Αν και το μυαλό όλων μας παράγει μια σταθερή ροή σκέψεων (θετικές και αρνητικές), τα άτομα με αρνητική προδιάθεση σκέψης, έχουν στο μυαλό τους σαν πρώτη και τελευταία λέξη κάτι αρνητικό. Ένα παιδί για παράδειγμα, μπορεί να θεωρεί ότι επειδή πήρε ένα μέτριο βαθμό στο σχολείο, ποτέ δε θα μπορέσει να τα πάει καλά. Έχει δηλαδή την τάση να υπερβάλει και να μεγεθύνει τη σημαντικότητα των αρνητικών γεγονότων. Μπορεί να πιστεύει ότι εκείνο ευθύνεται για όλα, ακόμα και αν κάτι έχει ως αιτία έναν εξωτερικό παράγοντα, και μπορεί να κατηγορεί τον εαυτό του για τα πιο μικρά πράγματα που στο μυαλό του τα κάνει μεγάλα.
Επιπλέον χαρακτηριστικό της αρνητικής σκέψης στα παιδιά είναι η υπεργενίκευση -αν κάτι συμβεί μια φορά, θα συμβαίνει για πάντα. Μπορεί για παράδειγμα να γελάσει κάποιο παιδί μαζί του επειδή έκανε κάτι λάθος, και εξαιτίας αυτού να πιστεύει πως πάντα θα γελάνε οι άλλοι μαζί του. Μπορεί να θυμώνει εύκολα με τον εαυτό του και να μη δοκιμάζει νέα πράγματα αν δεν ξέρει ότι μπορεί να αποδώσει τέλεια σε αυτά. Επίσης, έχει την τάση να επικεντρώνεται στα αρνητικά πράγματα πιστεύοντας πως τα θετικά δε συμβαίνουν ποτέ. Η δυσκολία διαχείρισης λαθών, η απογοήτευση, η ήττα και η παραίτηση στο πρώτο εμπόδιο που θα βρεθεί στο δρόμο του είναι επίσης συχνές συμπεριφορές και συναισθήματα.
Η παιδοψυχολόγος Chansky, αναφέρει ότι τα παιδιά που τείνουν προς τον αρνητισμό, θεωρούν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εσωτερικεύσουν αυτές τις σκέψεις, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να τις βιώνουν σαν την απόλυτη αλήθεια. Τα ευχάριστα νέα όμως είναι ότι είτε το παιδί εκφράζει αρνητικές σκέψεις περιστασιακά είτε σε τακτική βάση, οι γονείς μπορούν να το βοηθήσουν να ξεπεράσει αυτές τις μη λειτουργικές σκέψεις!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Αρχικά οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να κάνει διάκριση μεταξύ των αρνητικών και των αντικειμενικών σκέψεων. Ένας απλός τρόπος για τα παιδιά μικρότερης ηλικίας είναι να εξασκηθούν πάνω σε αυτό μέσα από το παιχνίδι. Για παράδειγμα, το ένα κουκλάκι μπορεί να είναι αυτό που βλέπει τα πράγματα αρνητικά και το άλλο κουκλάκι να βλέπει τα πράγματα θετικά. Οι γονείς μπορούν να σχεδιάσουν ένα σενάριο (πχ. έγινε μια ζημιά) και το κάθε κουκλάκι να δίνει τη δική του εκδοχή στην ιστορία.
Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μπορεί να σκεφτεί εναλλακτικές ιδέες και να αντιληφθεί ότι δεν υπάρχουν μόνο αρνητικά σενάρια σε ένα γεγονός. Αν το παιδί είναι μεγαλύτερης ηλικίας, οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα χαρτί και να το χωρίσουν στη μέση όπου από τη μια πλευρά θα υπάρχουν οι αρνητικές ή κακές σκέψεις, και από την άλλη πλευρά οι καλές ή οι έξυπνες σκέψεις. Προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο τη σκέψη του παιδιού, θα αρχίσει να αποκτά μια πιο ευέλικτη αντίληψη των πραγμάτων και των γεγονότων γύρω του.
Ίσως το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο της αρνητικής σκέψης, είναι η καλλιέργεια της αισιοδοξίας! Όπως σε όλους τους ανθρώπους, έτσι και στα παιδιά, υπάρχουν αυτοί που σκέφτονται την αισιόδοξη πλευρά των πραγμάτων, και υπάρχουν και αυτοί που κολλάνε στην απαισιόδοξη πλευρά. Οι γονείς μπορούν και πάλι μέσα από το παιχνίδι, να βοηθήσουν το παιδί να σκέφτεται θετικά ή αντικειμενικά.
Επιλέξτε με το παιδί πέντε ατυχείς καταστάσεις και παίξτε το παιχνίδι “Δυστυχώς και ευτυχώς”. Γράψτε τα πέντε ατυχή σενάρια σε πέντε διαφορετικά χαρτάκια και ανακατέψτε τα μέσα σε ένα βάζο. Το άτομο που τραβά το χαρτί διαβάζει το ατυχές σενάριο και το άλλο άτομο απαντά προσπαθώντας να δώσει την θετική προοπτική. Για παράδειγμα, “Δυστυχώς στο πάρτι των γενεθλίων μου δεν ήρθε κανείς γιατί έξω χιόνιζε”. “Ευτυχώς την άλλη βδομάδα θα έχει καλό καιρό και θα μπορέσω να το αναβάλλω για αργότερα”.
Την επόμενη φορά που το παιδί θα αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση, οι γονείς μπορούν να δείξουν ότι το κατανοούν, αλλά παράλληλα μέσα από ερωτήσεις μπορούν να αναζητήσουν μαζί και τα θετικά της όλης εμπειρίας!
Μια επίσης σημαντική στρατηγική, είναι να μάθει το παιδί να κρατά απόσταση από τις αρνητικές σκέψεις. Για να συμβεί αυτό όμως, οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν να μη χαρακτηρίζουν το παιδί με επίθετα όπως “είσαι αρνητικός” ή “είσαι απαισιόδοξος”. Θα πρέπει να “κατηγορούν” και να απομονώνουν την αρνητική σκέψη, και όχι το παιδί. Με αυτό τον τρόπο ο γονιός γίνεται σύμμαχος απέναντι σε αυτό που χαλάει και καταστρέφει τη διάθεση του παιδιού. Η Chansky, περιγράφει αυτή τη διαδικασία ως την αρχή για να υποβιβάσει το παιδί την εγκυρότητα της αρνητικής σκέψης, ενθαρρύνοντας το παιδί να μην την εμπιστεύεται ως τη μόνη αλήθεια. Για παράδειγμα, “Θυμάσαι που είπες ότι είσαι “χαζή” επειδή ξέχασες την προπαίδεια; Βλέπεις όμως ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει, απλά έπρεπε να κάνεις επανάληψη. Τι θα έκανες τώρα αν ερχόταν η ίδια σκέψη στο μυαλό σου;”
Ουσιαστικά ο στόχος δεν είναι να αρνηθεί το παιδί τις αρνητικές του σκέψεις, απλά θα πρέπει να προσπαθήσουμε να αλλάξει τη σχέση που έχει με αυτές. Παρόλο που όλοι μας είμαστε προγραμματισμένοι να βλέπουμε τα προβλήματα και τα ελαττώματα, και όλοι μας βιώνουμε απογοητεύσεις, το κλειδί για να ανακτήσουμε την αισιοδοξία μας είναι να μπορούμε να βλέπουμε τα πράγματα και μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα. Η αρνητική πλευρά των γεγονότων είναι μόνο η μία πλευρά της ιστορίας. Πάντοτε υπάρχουν εναλλακτικές ερμηνείες και λύσεις που απελευθερώνουν το μυαλό μας από τον αρνητισμό, και αυτό είναι που πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Chansky, T. E. (2008). Freeing your Child from Negative Thinking. Powerful, Practical Strategies to Built a Lifetime of Resilence, Flexibility, and Happiness. Da Capo Press, US.
