Η ομιλία είναι από τις πιο βασικές μορφές επικοινωνίας. Όποτε μιλάμε, αποκαλύπτουμε στους άλλους κάτι από τον εαυτό μας, τη σκέψη, τις απορίες και τα θέλω μας. Για να στεφθεί με επιτυχία η επικοινωνία με τους γύρω μας όμως, δε θα παίξει ρόλο μόνο το περιεχόμενο της συζήτησης και του διαλόγου, αλλά και ο τρόπος που επικοινωνούμε αυτά που θέλουμε να μεταφέρουμε στους άλλους. Ο τρόπος που θα χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε το συνομιλητή να μας ακούσει (πχ. χωρίς να χρειαστεί να φωνάξουμε, να διακόψουμε ή να μιλήσουμε πάνω στους άλλους), είναι αυτός που κάνει το διάλογο και τη συζήτηση μια από τις πιο σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες!
Η συζήτηση και ο διάλογος έχουν διαδραστική μορφή. Η αυθόρμητη επικοινωνία ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα βασίζεται σε κανόνες που πρέπει να τηρούνται και από τις δύο πλευρές. Όταν οι κανόνες αυτοί παραβιάζονται, τότε η συζήτηση και η επικοινωνία διαλύεται και παύει να υφίσταται.
Πολυάριθμες έρευνες δείχνουν πως οι δεξιότητες της συζήτησης και του διαλόγου αποτελούν θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη ανθρώπινων σχέσεων (φιλικών, επαγγελματικών, οικογενειακών), για τη συνεργασία με άλλα άτομα και στην αποτελεσματική επικοινωνία με τους ανθρώπους σε κάθε πτυχή της ζωής μας!
Η σημασία του διαλόγου στην ανάπτυξη των παιδιών!
Για τα παιδιά, όλα τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός τους είναι ένα μάθημα, και η δεξιότητα της συζήτησης και του διαλόγου, είναι ένα ακόμα εφόδιο στη μαθησιακή διαδικασία που θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στη μετέπειτα ζωή!
Από τη γέννησή τους ακόμα, τα παιδιά περιβάλλονται από έναν κόσμο γεμάτο ομιλία. Καθώς αρχίζουν και αναπτύσσουν τη δική τους λεκτική επικοινωνία, η επιρροή των ενηλίκων έχει τεράστια σημασία. Ακούγοντας και παρατηρώντας τους άλλους να μιλούν, ξεκινά η εκμάθηση για το πώς λειτουργεί η γλώσσα και το σκοπό που εξυπηρετεί.
Η συζήτηση και ο διάλογος με τα παιδιά, δημιουργεί ευκαιρίες για να ανακαλύψουν τον κόσμο γύρω τους και η ενεργή συμμετοχή τους σε συζητήσεις, τα κάνει να συμμετέχουν ενεργά στη ζωή! Τα παιδιά μέσα από το διάλογο και τη συζήτηση μαθαίνουν να σκέφτονται. Η συζήτηση ενθαρρύνει τα παιδιά να σκεφτούν νέες ιδέες, να προβληματιστούν, να κάνουν ερωτήσεις και να λάβουν αποφάσεις!
Λίγο αργότερα, μέσα από την συζήτηση και το διάλογο τα παιδιά ξεκινούν να διαμορφώνουν και να διατηρούν ανθρώπινες σχέσεις. Η συζήτηση τα βοηθά να αντιλαμβάνονται τις απόψεις και τις σκέψεις των άλλων απομακρύνοντας τον εαυτό τους από τον εγωκεντρισμό. Μέσα από την αλληλεπίδραση, αρχίζουν και κατανοούν τη διαφορετικότητα στις απόψεις, στις ανάγκες και τα θέλω, και αντιλαμβάνονται πως ο καθένας έχει δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση της γνώμης του και αξίζει το σεβασμό.
Επιπλέον, αναπτύσσοντας τη δεξιότητα του διαλόγου, τα παιδιά μαθαίνουν να λύνουν αποτελεσματικά συγκρούσεις και διαφωνίες, αποφεύγοντας αναποτελεσματικές μεθόδους όπως είναι η βία. Κάθε προσπάθεια επομένως που ενθαρρύνει το διάλογο και τη συζήτηση αξίζει την προσοχή και το χρόνο των γονιών!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Τα περισσότερα παιδιά αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες ανάλογες με την ηλικία τους και το αναπτυξιακό τους στάδιο. Μέσα από την παρατήρηση, τις ερωτήσεις και την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους μαθαίνουν και οικοδομούν ένα πλούσιο και αξιοποιήσιμο ρεπερτόριο επικοινωνίας. Για διάφορους λόγους όμως, μερικά παιδιά υστερούν σε αυτήν την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Μπορεί για παράδειγμα εξαιτίας του ταμπεραμέντου τους (πχ. ντροπαλότητα), ή ο μειωμένος αυτοέλεγχος να δυσκολεύουν την επικοινωνία με τους γύρω τους. Όπως και να έχει όμως, ο διάλογος και η συζήτηση είναι δεξιότητες που οι γονείς μπορούν να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν στα παιδιά!
Όπως οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά απολαμβάνουν να μιλούν για πράγματα που αγαπούν και τους αρέσουν. Οι γονείς μπορούν να αναζητήσουν χρόνο μέσα στην ημέρα όπου θα συζητούν με τα παιδιά θέματα που σχετίζονται με την καθημερινότητα και τα ενδιαφέροντά τους. Στη διάρκεια της συζήτησης, οι γονείς μπορούν να κάνουν ερωτήσεις (πχ. “Πώς ήταν η μέρα σου; Τι καινούριο συνέβη; Πώς τα πήγες με τους φίλους/συμμαθητές σου;) και να ενθαρρύνουν βασικές δεξιότητες επικοινωνίας όπως τη βλεμματική επαφή, τη στάση του σώματος και τον τόνο της φωνής για να περάσουν το μήνυμα που θέλουν στο συνομιλητή.
Επίσης, η εξάσκηση στην παρατήρηση των μη λεκτικών μηνυμάτων όπως είναι οι εκφράσεις του προσώπου, είναι πολύ σημαντική για να καταλάβει το παιδί το πώς μπορεί να νιώθει ο συνομιλητής. Τα εικονογραφημένα βιβλία ή οι ταινίες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στο να κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων που δεν εκφράζονται πάντοτε με λόγια.
Η εξάσκηση στην ακρόαση είναι εξίσου σημαντική στο διάλογο και στη συζήτηση. Για να μπορέσουν να έχουν τα παιδιά ένα εποικοδομητικό διάλογο, θα πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους και να περιμένουν τη σειρά τους για να μιλήσουν ακούγοντας πραγματικά το συνομιλητή. Οι γονείς μπορούν να δείξουν μέσα από το παιχνίδι πόσο σημαντικό είναι να τηρούνται οι κανόνες επικοινωνίας έτσι ώστε να μπορέσει να γίνει μια ουσιαστική συζήτηση. Το κουκλοθέατρο μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ καλή επιλογή αναθέτοντας εναλλάξ το ρόλο του πομπού και του δέκτη σε κάθε κουκλάκι!
Για να ενθαρρύνουν οι γονείς τις δεξιότητες του διαλόγου, είναι σημαντικό να ζητούν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εκφράζουν τη γνώμη τους. Μπαίνοντας τα παιδιά σε αυτή τη διαδικασία όχι μόνο μαθαίνουν να σκέφτονται, αλλά ταυτόχρονα διδάσκονται το σεβασμό για τη γνώμη και την άποψη των άλλων ανθρώπων.
Κάθε φορά που προσπαθεί το παιδί να συμμετέχει σε μία συζήτηση χρησιμοποιώντας τις τεχνικές που διδάχτηκε, είναι σημαντικό να επιβραβεύεται λέγοντάς του τι είναι αυτό που έκανε σωστά έτσι ώστε να ενισχύεται η θετική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, “Μου άρεσε ο τρόπος που ζήτησες από τον Κωστάκη να μοιραστεί τα παιχνίδια του”, ή “Είναι πολύ ωραίο που συζήτησες με τον αδερφό σου αυτό που σε ενοχλεί”.
Ο διάλογος είναι αυτός που εμπλουτίζει την ανθρώπινη επικοινωνία, βοηθά στην επίλυση προβλημάτων, διαφωτίζει παρεξηγήσεις και παρανοήσεις, δίνει τη δυνατότητα να ακουστούν όλες οι απόψεις, αποτελεί τη βάση όλων των υγιών κοινωνικών σχέσεων και αναπόσπαστο κομμάτι της δημοκρατίας. Έτσι λοιπόν η καλλιέργεια του διαλόγου κρίνεται απαραίτητη στα παιδιά για να μπορέσουν να αφυπνίσουν το πνεύμα τους, για να σκέφτονται πιο δημιουργικά και ώριμα, και για να μπορέσουν να διαμορφώσουν όμορφες σχέσεις με πνεύμα συνεργασίας και αλληλοκατανόησης!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Conklin, M. G. (1912). Conversation: What to Say It. New York and London: Funk & Wagnalls Company.
Scott-Philips, T. C. (2012). The origins of human communication. The Psychologist, vol25, no11.
University of Delaware. Developing Your Child’s Communication Skills. Retrieved from http://ag.udel.edu/extension/fam/FM/issue/developchild.htm
