Ο Ισοκράτης για να τονίσει τη σημασία της δικαιοσύνης έχει πει, να μη ζηλεύεις εκείνους που κερδίζουν από αδικίες, αλλά περισσότερο να τιμάς εκείνους που ζώντας με δικαιοσύνη ζημιώθηκαν. Δυστυχώς, μεγαλώνουμε και ζούμε σε έναν κόσμο που γνωρίζουμε ότι δεν είναι πάντοτε δίκαιος. Ωστόσο, η δικαιοσύνη σαν όρος ή σαν αίσθημα, είναι μια από τις σημαντικότερες πανανθρώπινες αξίες που δεν έχει ποτέ αποδειχθεί ότι εμφανίζεται σε άλλα είδη ζώων. Η δικαιοσύνη έχει χαρακτηριστεί ως μοναδική ανθρώπινη ικανότητα που επιτρέπει την ομαλή συνεργασία και την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων.
Η κατανόηση της έννοιας της δικαιοσύνης είναι εξαιρετικά σημαντική για τα παιδιά. Αν και ο τρόπος που δημιουργείται το αίσθημα της δικαιοσύνης δεν είναι πλήρως κατανοητός από τους ερευνητές, τα παιδιά από μικρή ηλικία αρχίζουν να αναπτύσσουν απόψεις και να αποκτούν γνώση για το τι είναι δίκαιο και τι όχι. Καθώς μεγαλώνουν οι αντιλήψεις τους για το τι είναι δίκαιο μπορεί να αλλάζουν, όμως συνεχίζουν να βασίζονται σε προσωπικές αντιλήψεις. Κάτι που μπορεί να φαίνεται δίκαιο για ένα παιδί, μπορεί να φαίνεται άδικο για το άλλο. Αλλά κάτι που φαίνεται άδικο στους πολλούς, μπορεί να αποτελέσει μάθημα και να γίνει ευκαιρία για αλλαγή συμπεριφοράς.
Τα παιδιά γεννιούνται σε έναν κόσμο γεμάτο κανόνες, αξίες και νόμους. Προκειμένου να ενταχθούν ομαλά και να συνυπάρξουν σε αυτό το κοινωνικό περιβάλλον, πρέπει να μάθουν από μικρή ηλικία τη σημασία της δικαιοσύνης, καθώς και το πώς να πράττουν ανάλογα.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά στην ηλικία των 7 χρόνων είναι σε θέση να πράξουν το σωστό και συμπεριφερθούν δίκαια στους φίλους τους, με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι ενήλικες. Αντίθετα τα παιδιά μεταξύ των ηλικιών 3 με 4 χρόνων, δεν έχουν αποκτήσει ακόμα αυτές τις ικανότητες γιατί κατευθύνονται κυρίως από εγωκεντρική σκέψη.
Σε μια έρευνα που έγινε στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, μελετήθηκε το αίσθημα δικαίου σε παιδιά ηλικίας από 3 έως 8 ετών. Αυτό που ήθελαν να δουν ήταν το κατά πόσο όταν τους έδιναν κάτι, σε αυτή την περίπτωση γλυκά, θα το θεωρούσαν σωστό και δίκαιο να το μοιραστούν με ένα άλλο παιδί. Η έρευνα έδειξε ότι τα περισσότερα μικρότερα παιδιά (3-4 ετών), είτε το γνώριζαν το άλλο παιδί είτε όχι, προτιμούσαν και επέλεγαν να στερήσουν από το άλλο παιδί το γλυκό παρόλο που θα έπαιρναν ένα για τον εαυτό τους όποια και αν ήταν η επιλογή τους. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι σε αυτές τις ηλικίες, υπάρχει απροθυμία των παιδιών για να μοιραστούν και η συμπεριφορά τους κυριαρχείται από ιδιοτέλεια. Τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας (7 με 8 ετών περίπου) όμως, παρουσίαζαν μια πολύ διαφορετική εικόνα. Περισσότερα από τα μισά παιδιά σε αυτήν την έρευνα μοιράστηκαν το γλυκό με το άλλο παιδί και στην πλειοψηφία τους έδειχναν ένα ειλικρινές ενδιαφέρον για την ευχαρίστηση και ικανοποίηση των άλλων, και ιδιαίτερα των παιδιών που γνώριζαν.
Οι ερευνητές της μελέτης έκαναν μια ενδιαφέρουσα εικασία. Η ταυτόχρονη ανάπτυξη αυτής της αλτρουιστικής συμπεριφοράς σε συγκεκριμένες ηλικίες, καθώς και η ιδιαίτερη προτίμηση στα παιδιά που γνώριζαν, ίσως αποτελεί ένδειξη της ίδιας εξελικτικής διαδικασίας. Όταν συνεργαζόμαστε και πράττουμε δίκαια, όλοι έχουμε να κερδίσουμε και να επωφεληθούμε αντί να νοιαζόμαστε μόνο για τον εαυτό μας.
Τι είναι η δικαιοσύνη για τα παιδιά;
Σύμφωνα με μελέτες τα παιδιά αντιλαμβάνονται το άδικο και το δίκαιο με τους παρακάτω τρόπους.
Για τα μικρότερα παιδιά δικαιοσύνη είναι:
- Να παίζεις σύμφωνα με τους κανόνες.
- Να συμπεριφέρεσαι στους άλλους με τον τρόπο που θα ήθελες να σου συμπεριφέρονται.
- Να περιμένεις τη σειρά σου.
- Να μοιράζεσαι.
- Να ακούς.
- Να λες την αλήθεια.
Για τα μεγαλύτερα παιδιά δικαιοσύνη είναι:
- Να φέρεσαι στους άλλους δίκαια.
- Όλοι δικαιούνται τις ίδιες ευκαιρίες.
- Να λαμβάνεις υπόψη σου όλα τα δεδομένα πριν πάρεις μία απόφαση.
- Οι κανόνες να εφαρμόζονται από όλους.
- Να μην κατηγορείς τους άλλους για τα δικά σου λάθη.
- Να σκέφτεσαι πώς οι πράξεις σου μπορούν να επηρεάσουν τους άλλους.
- Να ακούς προσεκτικά τους άλλους και να προσπαθείς να κατανοήσεις το πώς αισθάνονται και αυτό που λένε.
Καλλιεργώντας το αίσθημα δικαίου στα παιδιά.
Ακόμα και αν το αίσθημα δικαίου αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης εξέλιξης, αυτό που θα καθορίσει στο τέλος τη συμπεριφορά του παιδιού είναι αυτό που λαμβάνει και διδάσκεται από το περιβάλλον του.
Αποδεχτείτε τη διαφωνία του παιδιού. Έχει αποδειχθεί ότι η αποστροφή για το άδικο, μπορεί να αναπτυχθεί από μικρές ηλικίες. Όταν οι γονείς ενθαρρύνουν το παιδί να εκφράζει τη διαφωνία του σε καταστάσεις που νιώθει ότι δεν καλύπτεται μια ανάγκη τόσο δική του όσο και των άλλων, είναι πολύ πιο πιθανό μεγαλώνοντας να υπερασπίζεται το δίκαιο και να στέκεται απέναντι στο άδικο.
Ενθαρρύνετε το παιδί να αξιολογεί το σωστό. Ακόμα και αν το αίσθημα δικαίου αποτελεί αναπτυξιακό στάδιο, η δικαιοσύνη είναι σίγουρα κάτι που διδάσκεται στα παιδιά. Βοηθήστε τα παιδιά να αναπτύξουν αυτή την ικανότητα κάνοντας ερωτήσεις. Για παράδειγμα, “Πιστεύεις ότι αυτό που έγινε ήταν δίκαιο; Γιατί ναι ή γιατί όχι;”
Συζητήστε με το παιδί τη σημασία της δικαιοσύνης. Ακόμα και αν το δίκαιο ή το άδικο έχουν τις ρίζες τους σε αυτά που νιώθουμε και αισθανόμαστε, η κριτική ικανότητα είναι αυτή που θα βοηθήσει τα παιδιά να επιλέξουν το σωστό όταν βρίσκονται μπροστά σε ηθικά διλήμματα. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και αναπτύσσουν πιο εξελιγμένες εγκεφαλικές λειτουργίες, οι γονείς και οι ενήλικες θα πρέπει να επισημαίνουν με πιο περίπλοκα παραδείγματα πιο είναι το σωστό και το δίκαιο.
Βοηθήστε το παιδί να μπει στη θέση του ατόμου που αδικείται. Βοηθήστε το παιδί να κατανοήσει τα συναισθήματα που βιώνει ο άλλος και συζητείστε στρατηγικές και μεθόδους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν το άλλο άτομο. Βρείτε ευκαιρίες για να περάσει το παιδί από τη θεωρία στην πράξη εφαρμόζοντας τις δεξιότητες και τη γνώση που απέκτησε. Αν το παιδί φέρεται με άδικο τρόπο, προκαλέστε τη συμπεριφορά του και προσπαθήστε να το κάνετε να κατανοήσει τι είναι αυτό που κάνει λάθος. Τα παιδιά συχνά πράττουν χωρίς να έχουν συνείδηση της συμπεριφοράς τους για αυτό χρειάζονται την καθοδήγηση των γονιών τους έτσι ώστε να συμπεριλάβουν την αίσθηση της δικαιοσύνης σε αυτήν.
Λειτουργήστε ως πρότυπο. Οι γονείς έχουν τεράστια επιρροή στο τρόπο που αντιλαμβάνονται τα παιδιά τους τον κόσμο. Είναι επομένως εξαιρετικά σημαντικό να είναι δίκαιοι τόσο με τα παιδιά τους όσο και με τον υπόλοιπο κοινωνικό τους περίγυρο. Η δικαιοσύνη στις σχέσεις είναι αμφίδρομη. Οι γονείς θα πρέπει να κάνουν ξεκάθαρο στα παιδιά ότι απαιτούν από αυτά δίκαιη συμπεριφορά, αλλά και η δική τους συμπεριφορά θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο δίκαιη, ανοιχτή, ειλικρινής και αντικειμενική απέναντι στο παιδί.
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
