“Μαμά να σε βοηθήσω στις δουλειές του σπιτιού; Να βάλω μόνος μου να φάω; Να φτιάξω εγώ το τοστ μου; Να φτιάξω μόνος μου τη τσάντα μου;”. Τις περισσότερες φορές η ανάγκη των παιδιών για να προσφέρουν, και η επιθυμία τους για να κάνουν πράγματα μόνα τους, εκδηλώνεται μέσα από αυτές τις καθημερινές ερωτήσεις. Τι γίνεται όμως όταν η απάντηση είναι “Άστο θα το κάνω εγώ”, “Μη, δε θα τα καταφέρεις”, “Είσαι πολύ μικρός για αυτό”;
Αν και οι περισσότεροι γονείς θέλουν τα παιδιά τους καθώς μεγαλώνουν να γίνονται ανεξάρτητα, να έχουν αυτοπεποίθηση και να πιστεύουν στις δυνάμεις τους, καμιά φορά η συμπεριφορά τους είναι λίγο αντιφατική. Ίσως πιστεύουν ότι κάνοντας πράγματα για τα παιδιά που μπορεί να κάνουν και μόνα τους, τα απαλλάσσουν από βαρετές, ανούσιες δουλειές τύπου αγγαρείας, τα διευκολύνουν και τα βοηθούν να λύνουν έτσι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Τι είναι όμως αυτό που διδάσκεται πραγματικά το παιδί μέσα από αυτήν την συμπεριφορά των γονιών και τι εικόνα σχηματίζει για τον εαυτό του;
Όταν τα παιδιά αποθαρρύνονται για να κάνουν καινούρια πράγματα και να δοκιμάσουν τις δυνατότητές τους σε νέες εμπειρίες και καταστάσεις, στην πραγματικότητα μαθαίνουν να μένουν αβοήθητα και εξαρτημένα. Συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν μόνα τους και θα χρειάζονται πάντα κάποιον δίπλα τους για να τα βγάλουν πέρα. Η υπερβολική εμπλοκή των γονιών στις ευθύνες του παιδιού, τα αποθαρρύνει και τα αποκαρδιώνει. Η ενθάρρυνση όμως των παιδιών επιβάλει τη δημιουργία ευκαιριών εμπειρίας για να αναπτύξουν ικανότητες και δεξιότητες, και η ανεξαρτησία τους θα καλλιεργηθεί μόνο αν δείχνουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους!
Όπως έχει πει ο ψυχολόγος Rogge, τα παιδιά θέλουν και πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται μόνα τους καταστάσεις και αντικείμενα. Μόνο η προσωπική έρευνα του παιδιού θα οδηγήσει στη γνώση και μόνο μέσα από την πράξη θα επιβεβαιώσουν τις υπάρχουσες ικανότητές τους. Μόνο η αυτόνομη δράση του παιδιού του δίνει την ευκαιρία να δοκιμάσει τις δυνατότητές του, μόνο τότε αυτοπροσδιορίζεται σαν ανεξάρτητη και ξεχωριστή ύπαρξη. Ακόμα και όταν κάνουν λάθη και δεν τα καταφέρνουν στον απόλυτο βαθμό, θα πρέπει να νιώθουν τη στήριξη, την αποδοχή και την ενθάρρυνση των γονιών τους, έτσι ώστε να νιώσουν ότι η αποτυχία είναι αποτέλεσμα στιγμιαίου λάθους και όχι αποτυχία του εαυτού τους. Η εικόνα του παντογνώστη γονιού, κάνει τα παιδιά να νιώθουν μειονεκτικά και ανίκανα απέναντί τους.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των εξαρτώμενων και των ανεξάρτητων παιδιών;
Τα παιδιά που δεν έχουν μάθει να λειτουργούν ανεξάρτητα τις περισσότερες φορές εξαρτώνται από τους άλλους για να κατανοήσουν το πώς αισθάνονται για τον εαυτό τους. Δυστυχώς, μερικοί γονείς βολεύονται με αυτή την εξάρτηση των παιδιών, γιατί μέσα από αυτήν καλύπτουν τι δική τους ανάγκη για εξουσία και έλεγχο εξασφαλίζοντας έτσι ότι θα έχουν την κυρίαρχη δύναμη στη ζωή των παιδιών τους.
Πιθανά χαρακτηριστικά των εξαρτώμενων παιδιών σύμφωνα με έρευνες είναι:
- Βασίζονται στους άλλους για να αποκτήσουν κίνητρα επίτευξης.
- Η ευτυχία τους εξαρτάται από άλλους επειδή δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους και επειδή δεν έχουν την ευθύνη των σκέψεων και των συναισθημάτων τους, καθώς και της συμπεριφοράς τους.
- Συνήθως, ενθαρρύνονται με ακατάλληλες ανταμοιβές ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά τους και μεγαλώνουν χωρίς όρια.
- Δυσκολεύονται στη λήψη αποφάσεων επειδή έχουν την πεποίθηση ότι οι γονείς τους ξέρουν πάντα το καλύτερο και αποφασίζουν για αυτά.
Από την άλλη πλευρά, τα ανεξάρτητα παιδιά παρουσιάζουν πολύ διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά με αυτά που περιγράφησαν παραπάνω. Τα ανεξάρτητα παιδιά έχουν δημιουργήσει την πεποίθηση ότι είναι ικανά και μπορούν να αναλάβουν τη φροντίδα του εαυτού τους. Τους έχει δοθεί η ευκαιρία να ζήσουν εμπειρίες και να διδαχτούν σημαντικά μαθήματα μέσα από αυτές.
Πιθανά χαρακτηριστικά των ανεξάρτητων παιδιών σύμφωνα με έρευνες είναι:
- Δημιουργούν εγγενή κίνητρα και τους δικούς τους λόγους για να επιτύχουν κάτι.
- Τους έχει δοθεί η ευκαιρία και η καθοδήγηση να δοκιμάσουν δραστηριότητες δικής τους επιλογής.
- Οι γονείς τους χρησιμοποιούν σωστές και λογικές ανταμοιβές για να ενθαρρύνουν μια συμπεριφορά.
- Με τους γονείς δημιουργούν σχέση συνεργασίας και όχι ελέγχου, στην οποία οι ιδέες και επιθυμίες του παιδιού λαμβάνονται υπόψιν.
- Μπορούν και παίρνουν σωστές και δικές τους αποφάσεις επειδή έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν διάφορες επιλογές έχοντας την υποστήριξη και καθοδήγηση των γονιών τους.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να ενθαρρύνουν την ανεξαρτησία του παιδιού;
Οι γονείς για να μεγαλώσουν ανεξάρτητα παιδιά που θα πιστεύουν στις ικανότητες και στις δυνάμεις τους, θα πρέπει να ενθαρρύνουν την αυτόνομη δράση των παιδιών και τις πρωτοβουλίες που παίρνουν για να προσφέρουν και συνεισφέρουν στο σύνολο. Ακόμα και αν η προσπάθεια του παιδιού δεν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, είναι σημαντικό να μη δίνουν βάση στις ατέλειες, αλλά αντίθετα να επικεντρώνουν την προσοχή τους στη σταδιακή βελτίωση των ικανοτήτων του παιδιού.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα παιδιά να βλέπουν τις πιθανές αποτυχίες τους σαν ευκαιρία για να ανακαλύψουν και να προσδιορίσουν τις δυνατότητές τους. Τα παιδιά όμως θα μάθουν από τα λάθη τους και θα βγάλουν συμπεράσματα από αυτά, μόνο αν έχουν κάποιον που θα τα στηρίξει εκείνη την στιγμή.
Ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού, ο ρόλος των γονιών θα πρέπει να είναι αυτός που ενθαρρύνει την ανεξαρτησία παρέχοντας αγάπη και υποστήριξη, καθώς επίσης και αυτός που ενθαρρύνει την εξερεύνηση και την περιέργεια των παιδιών. Οι γονείς είναι αυτοί που θα διδάξουν δεξιότητες στα παιδιά και θα τα βοηθήσουν να κάνουν τις σωστές επιλογές στο μέλλον. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι τα παιδιά θα πρέπει να μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που δεν θα υπάρχουν όρια και θα κάνουν ό,τι θελήσουν. Το αντίθετο μάλιστα – τα όρια θα πρέπει να είναι διαυγή και ξεκάθαρα και οι κανόνες θα πρέπει να εφαρμόζονται με σταθερότητα και συνέπεια.
Αυτό που θα πρέπει να θυμούνται οι γονείς είναι να δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να κάνουν τα ίδια τις επιλογές τους όπου είναι δυνατόν, έτσι ώστε να αποκτήσουν το έλεγχο της ζωής τους και να προετοιμαστούν για την υγιή ανεξαρτησία τους!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
