Η φαντασία ή ικανότητα να φανταζόμαστε, είναι η δυνατότητα να σχηματίζουμε νέες εικόνες, ιδέες και αισθήσεις, οι οποίες όμως δε γίνονται αντιληπτές μέσω της όρασης, της ακοής ή άλλων αισθήσεων. Για αρκετά χρόνια, η φαντασία θεωρούταν κάτι που βοηθά τα παιδιά να ξεφεύγουν από την πραγματικότητα. Μόλις συμπλήρωναν μια ορισμένη ηλικία, οι ειδικοί πίστευαν ότι τα παιδιά ωθούν τη φαντασία στην άκρη για να ασχοληθούν με τον πραγματικό κόσμο. Τα τελευταία χρόνια όμως, οι ειδικοί στην ανάπτυξη των παιδιών αναγνωρίζουν στη φαντασία ένα διαφορετικό, κρίσιμο και πολύτιμο ρόλο που συνδέεται άμεσα με τη γνωστική τους ανάπτυξη!
Πολύ συχνά στην ανάπτυξη των παιδιών ακούμε φράσεις όπως “δεξιότητες κριτικής σκέψης” ή “ικανότητες για δημιουργική επίλυση των προβλημάτων”, οι οποίες αποτελούν στόχους για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Οι ειδικοί αναφέρουν πως στην πραγματικότητα όταν χρησιμοποιούμε αυτούς τους όρους, μιλάμε για τη φαντασία! Η φαντασία βοηθά στην εφαρμογή της γνώσης, στην επίλυση προβλημάτων και έχει βρεθεί να έχει θεμελιώδη σημασία στην ενσωμάτωση της εμπειρίας και στη μαθησιακή διαδικασία. Για να κατανοήσουν τα παιδιά την πραγματικότητα, δεν μπορεί να εκλείψει η φαντασία!
Σε έναν κόσμο που αλλάζει τόσο γρήγορα, όπως είναι αυτός που ζούμε σήμερα, τα παιδιά θα βρεθούν αντιμέτωπα με πολλές προκλήσεις και θα χρειαστούν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους για να ανταπεξέλθουν. Για να αντιμετωπίσουν το απροσδόκητο και για να εξελίξουν την τωρινή τους σκέψη σε νέες καταστάσεις, για να χρησιμοποιήσουν πληροφορίες με νέους τρόπους και να πειραματιστούν με νέες έννοιες, για να σκεφτούν πιο ευέλικτα, για να εκτιμήσουν αξίες και τους τρόπους που εφαρμόζονται, για να αλλάξουν και να διαχειριστούν τον κόσμο τους, για να μάθουν να κατανοούν τη θέση των άλλων ανθρώπων, η φαντασία και η δημιουργική σκέψη θα κριθούν απαραίτητες!
Στη βιβλιογραφία τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για το κατά πόσο τα σημερινά παιδιά έχουν αυτού του είδους τις ευκαιρίες που επιτρέπουν την καλλιέργεια της φαντασίας και της δημιουργικής σκέψης, δεδομένου ότι κατακλύζονται από την τεχνολογία και από φορτωμένα προγράμματα. Πολλά παιδιά ξοδεύουν ώρες στον υπολογιστή, στην τηλεόραση και σε βιντεοπαιχνίδια, με αποτέλεσμα να συμμετέχουν παθητικά σε έναν κόσμο που κάποιος άλλος έχει δημιουργήσει για αυτούς, αντί να έχουν το χώρο και το χρόνο να ονειρευτούν το δικό τους.
Από την άλλη πλευρά, πολλά παιδιά παρακολουθούν τόσες πολλές δραστηριότητες μέσα σε μια εβδομάδα, που αν και έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν δεξιότητες, δεν έχουν καμία δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους για να αποφασίσουν πώς να χρησιμοποιήσουν το χρόνο τους, ποιο κομμάτι του κόσμου θα ήθελαν να εξερευνήσουν περισσότερο με το δικό τους ρυθμό και το δικό τους τρόπο.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Οι περισσότεροι γονείς ίσως πιστεύουν πως αν δώσουν στα παιδιά πάρα πολύ ελεύθερο χρόνο θα χάσουν ευκαιρίες για μάθηση. Έρευνες όμως δείχνουν πως αν και οι γονείς μπορεί να έχουν τις καλύτερες προθέσεις, η συμπίεση του ελεύθερου χρόνου δε φαίνεται να ευνοεί τα παιδιά!
Τα παιδιά χρειάζονται απεγνωσμένα χώρο και χρόνο και πρέπει να μένουν ελεύθερα από τις ατζέντες των ενηλίκων για να αναπτύξουν δημιουργικά τη φαντασία τους. Ακόμα και αν τα παιδιά διαμαρτύρονται ότι βαριούνται επειδή δεν έχουν τίποτα να κάνουν, οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν να παιδιά να σκεφτούν τα ίδια πώς να γεμίσουν το χρόνο τους έτσι ώστε να καλλιεργήσουν την έμφυτη δημιουργικότητά τους που θα κάνει τη φαντασία τους να πετάξει στα ύψη!
Ο τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους, είναι να τους παρέχουμε ευκαιρίες για να την αναπτύξουν. Οι ευκαιρίες αυτές βρίσκονται μέσα στο παιχνίδι! Τα παιδιά παίζοντας με τα χρώματα, με την πλαστελίνη, με το σχέδιο, με τα κουστούμια, με τις κόλλες, με τις κατασκευές μπορούν να δημιουργήσουν ένα απέραντο χάος γεμάτο από φαντασία! Όταν τα παιδιά εξερευνούν το δάσος και τη φύση, όταν πηδούν σε λακκούβες με νερά, όταν κυλιούνται στην άμμο και στη λάσπη, όταν προσποιούνται ότι είναι πουλιά που πετούν στον ουρανό, αφήνουν τη φαντασία τους ελεύθερη να ανακαλύψουν νέους κόσμους και εμπειρίες!
Οι αφηγήσεις, τα παραμύθια και οι ιστορίες, είναι επίσης σημαντικά ερεθίσματα που βοηθούν στην ανάπτυξη της φαντασίας των παιδιών και μπορούν εύκολα να παρέχονται καθημερινά! Οι γονείς είναι καλό να κρατούν τα παιδιά όσο γίνεται μακριά από οθόνες έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν τις δικές τους εικόνες και τα δικά τους όνειρα!
Τα παιδιά που έχουν φαντασία, είναι πιο ευτυχισμένα, πιο έτοιμα να αντιμετωπίσουν ανατροπές και δυσκολίες, μπορούν και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους, μπορούν και βλέπουν τα πράγματα με διαφορετικούς τρόπους και βρίσκουν λύσεις σε διάφορα προβλήματα! Η έμφυτη φαντασία των παιδιών επομένως πρέπει να ενθαρρύνεται και όχι να περιορίζεται γιατί θα τα συνοδεύει όχι μόνο στην παιδική ηλικία αλλά και στην ενήλικη ζωή, και ίσως είναι αυτή που θα τα επιτρέψει τελικά να φανταστούν το θεωρητικά αδύνατο, και να αλλάξουν με έναν δημιουργικό και όμορφο τρόπο το σημερινό κόσμο!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Costa, V.D., Lang, P.J., Sabatinelli, D., Bradley M.M., & Versace, F. (2010). Emotional imagery: Assessing pleasure and arousal in the brain’s reward circuitry. Human Brain Mapping 31 (9), 1446–1457
Duffy, B. (2006). Supporting Creativity and Imagination in the Early Years. Open University Press.
Wang, S. (2009). The Power of Magical Thinking. Research Shows the Importance of Imagination in Children’s Cognitive Development. The Wall Street Journal.
