“Δεν μπορείς να αναγκάσεις τον εαυτό σου να αισθανθεί κάτι που δεν αισθάνεσαι, αλλά μπορείς να τον αναγκάσεις να κάνει το σωστό παρά τα αισθήματά σου.” – Pearl Buck, Αμερικανίδα Συγγραφέας, Νόμπελ 1938
Συναισθήματα έχουμε όλοι οι άνθρωποι και όλοι μας επηρεαζόμαστε από αυτά! Καθημερινά βιώνουμε μια τεράστια γκάμα συναισθημάτων. Τη μια στιγμή μπορεί να βρισκόμαστε στη συναρπαστική κορύφωση της ευτυχίας ή του ενθουσιασμού, και λίγο αργότερα να πιάνουμε τον εαυτό μας να αισθάνεται πλήξη ή θλίψη. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα συναισθήματα διαδραματίζουν πολλούς ρόλους. Είναι αυτά που δίνουν ώθηση, κίνητρα και ενέργεια στη ζωή! Μπορούν επίσης να καθορίσουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας, να μας βοηθήσουν να αποφύγουμε τον κίνδυνο και να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή μας, να κάνουμε φίλους, να αγαπήσουμε, να ερωτευθούμε, να κάνουμε τον απολογισμό της ζωής μας!
Επομένως, τα συναισθήματα παίζουν ένα καθοριστικό και ιδιαίτερο ρόλο στη ζωή όλων μας! Τι γίνεται όμως όταν κάποιος δυσκολεύεται να κατανοήσει τόσο τα δικά του συναισθήματα όσο και τα συναισθήματα των άλλων, ή τι συμβαίνει όταν κάποιος δεν μπορεί να ελέγξει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις; Οφείλονται όλα αυτά σε αυτό που ονομάζουν οι ειδικοί “συναισθηματική νοημοσύνη”;
Τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη;
Όταν ακούμε τη λέξη νοημοσύνη, ίσως οι περισσότεροι σκεφτόμαστε τις γνώσεις που έχει κάποιος, ή την ικανότητά του να αποκτά γνώσεις. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν ότι η νοημοσύνη μπορεί να έχει πολλές πτυχές, και μία από αυτές είναι η συναισθηματική νοημοσύνη!
Η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα να κατανοείς τα συναισθήματα τα δικά σου και τα συναισθήματα των άλλων, καθώς και στην ικανότητα να τα διαχειρίζεσαι και να έχεις τον έλεγχο του εαυτού σου. Έρευνες δείχνουν ότι σε πολλές περιπτώσεις οι αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις των παιδιών οφείλονται σε αυτό που ονομάζεται ελλιπής συναισθηματική νοημοσύνη, ή με άλλα λόγια συναισθηματική ανωριμότητα.
Η συναισθηματική νοημοσύνη εμφανίζεται να είναι προβλεπτικός παράγοντας της ικανότητας των παιδιών να διαμορφώνουν σχέσεις και φιλίες, να τα πηγαίνουν καλά στο σπίτι και στο σχολείο, και της ισορροπημένης εικόνας του εαυτού τους και της ζωής γενικότερα. Από την άλλη πλευρά, η συναισθηματική ανωριμότητα μπορεί να δυσκολεύει την καθημερινότητα του παιδιού. Μπορεί για παράδειγμα να περιορίζει την ικανότητά του να ηρεμεί και να χαλαρώνει τον εαυτό του, να επιλύει με αποτελεσματικό τρόπο τα προβλήματα ή τις διαφωνίες του, να δυσκολεύει την επικοινωνία και την επαφή του με τους άλλους, και να αυξάνει τα επίπεδα συναισθηματικής και σωματικής έντασης.
Σε ποιες περιπτώσεις εμποδίζεται η ανάπτυξη συναισθηματικών δεξιοτήτων;
Μερικές φορές και άθελά τους, οι γονείς και οι ενήλικες εμποδίζουν την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών αντί να την ενισχύουν. Αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο όταν τα συναισθήματα του παιδιού αγνοούνται. Μπορεί για παράδειγμα τα συναισθήματα του παιδιού να προκαλούν ενόχληση ή να αντιμετωπίζονται σαν κάτι που θα περάσει, χωρίς να δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να διδαχτεί δεξιότητες που θα το βοηθήσουν να κατανοεί, να προσδιορίζει και να εκφράζει τα συναισθήματά του.
Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί οι γονείς ή οι ενήλικες να επιτρέπουν την έκφραση των συναισθημάτων, αλλά σε καταστάσεις που κρίνεται απαραίτητο να μην παρεμβαίνουν, με αποτέλεσμα να μη βοηθούν τα παιδιά να μάθουν πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. Η έλλειψη σεβασμού, ή η περιφρόνηση για το πώς αισθάνεται το παιδί, εμποδίζει την ανάπτυξη της συναισθηματικής του ωριμότητας.
Άλλες φορές μπορεί να απαγορεύεται η έκφραση αρνητικών συναισθημάτων ή να τιμωρούνται αυτά τα συναισθήματα των παιδιών. Όταν συμβαίνει κάτι αρνητικό ή δυσάρεστο και δεν επιτρέπουμε στο παιδί να εκφράσει αυτά που νιώθει για την κατάσταση, επηρεάζουμε αρνητικά τη συναισθηματική του ανάπτυξη. Είναι σαν να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αποκρύπτουν τα πραγματικά τους συναισθήματα (πχ. φόβο, θυμό, απογοήτευση). Τα έντονα συναισθήματα που μένουν μέσα φουσκώνουν σαν ένα μπαλόνι που κάποια στιγμή θα σκάσει. Μπορεί για παράδειγμα το παιδί να εκραγεί συναισθηματικά για να εκφράσει αυτά που νιώθει μέσα από φωνές, χτυπώντας, βρίζοντας ή κλαίγοντας, χωρίς να μπορεί να κατανοήσει τι συμβαίνει μέσα του. Επιπλέον, όταν το παιδί δεν μπορεί να εξωτερικεύσει αυτά που νιώθει γιατί φοβάται ότι θα αγνοηθεί, θα υποτιμηθεί ή θα πληγωθεί, αρχίζει και μαθαίνει να διαχειρίζεται κατά αυτόν τον τρόπο τα συναισθήματά του με αποτέλεσμα να επηρεάζονται και οι σχέσεις του στην ενήλικη ζωή.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Η ικανότητά μας να χειριζόμαστε κοινωνικές καταστάσεις, να ελέγχουμε τις παρορμήσεις και τα συναισθήματά μας, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την επιτυχία και την ευτυχία μας ως ενήλικες. Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά επομένως είναι εξαιρετικά σημαντική και θα ξεκινήσει από την οικογένεια, η οποία είναι το πρώτο σχολείο της συναισθηματικής μάθησης!
Μια πολύ καλή αρχή για να βοηθήσουν οι γονείς τα παιδιά, είναι να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά των παιδιών και να τα ενθαρρύνουν να εκφράζουν αυτά που νιώθουν. Επειδή αυτό απαιτεί ένα βαθμό γνωστικής ωρίμανσης, είναι βασικό οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά να εντοπίζουν τα συναισθήματά τους και να τα ονοματίζουν.
Για παράδειγμα, “Δείχνεις απογοητευμένος που δε σε παίζουν τα άλλα παιδιά. Μπορεί να σου φαίνεται δύσκολο να τα πλησιάσεις, αλλά έλα να σκεφτούμε μαζί ιδέες που θα σε βοηθήσουν!” Με αυτόν τον τρόπο ο γονιός αναγνωρίζει τα συναισθήματα του παιδιού, το βοηθάει να τα προσδιορίσει και του προτείνει έναν τρόπο για να τα διαχειριστεί. Όταν ένα παιδί είναι σε θέση να το κάνει αυτό, τότε οι γύρω του μπορούν να το κατανοήσουν, να ανταποκριθούν σε αυτά που νιώθει και να το βοηθήσουν.
Επιπλέον, είναι εξίσου σημαντικό το παιδί πέρα από τα δικά του συναισθήματα, να μπορεί να κατανοεί και τα συναισθήματα των άλλων. Ένας απλός τρόπος για να το πετύχουν αυτό τα παιδιά, είναι να τα ενθαρρύνουν οι γονείς να μπαίνουν στη θέση του άλλου και να προσπαθούν να δουν τα πράγματα από τη σκοπιά του. Για παράδειγμα, “Πώς θα αισθανόσουν αν φορούσες γυαλιά και τα άλλα παιδιά σε κορόιδευαν;”.
Στην περίπτωση όπου το παιδί έχει μια έντονη συναισθηματική αντίδραση και δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, οι γονείς θα πρέπει να παρέμβουν για του δείξουν αποτελεσματικές τεχνικές διαχείρισης των συναισθημάτων του. Η ήρεμη στάση των γονιών και η ειλικρινής διάθεσή τους να ακούσουν αυτά που νιώθει το παιδί, είναι ιδιαίτερα σημαντική σε αυτή τη φάση. Τα όρια στο παιδί θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα για το ποια συμπεριφορά επιτρέπεται και ποια όχι, ενώ παράλληλα θα πρέπει να ενθαρρύνονται οι δεξιότητες της συζήτησης και του διαλόγου.
Το όνειρο όλων των γονιών, είναι να μεγαλώσουν ευτυχισμένα και επιτυχημένα παιδιά! Σε μια κοινωνία όπου δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις επιδόσεις και στους βαθμούς των παιδιών, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτό που κάνει πραγματικά ευτυχισμένο και επιτυχημένο τόσο ένα παιδί όσο και έναν ενήλικα, είναι η επαφή με το συναίσθημά του και η επαφή του με τα συναισθήματα των άλλων! Καμία σχέση δεν μπορεί να διατηρηθεί και να ισχυροποιηθεί αν δεν είμαστε σε θέση να μοιραζόμαστε αυτά που νιώθουμε και αν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το πώς νιώθουν οι άλλοι, για αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να δώσουν έμφαση στα συναισθήματα των παιδιών!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
