“Τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται πώς να σκέφτονται, όχι τι να σκέφτονται.” – Margaret Mead
Τα παιδιά ξεκινούν να μαθαίνουν με το που κάνουν την είσοδό τους στον κόσμο. Το μυαλό τους είναι μια ιδιαίτερα πολύτιμη πηγή που κατακλύζεται από περιέργεια. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως, το ανήσυχο πνεύμα των παιδιών μετασχηματίζεται σε κάτι παθητικό που σταματά να ρωτά.
Παρόλο που οι περισσότεροι από εμάς θα συμφωνούσαμε πως μια από τις πιο σημαντικές πτυχές της ανάπτυξης ενός παιδιού είναι να σκέφτεται σωστά και να παίρνει σωστές αποφάσεις, δεν διδάσκουμε πάντοτε κάτι ανάλογο. Τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι ζητάμε από τα παιδιά να ακολουθούν οδηγίες και να αποστηθίζουν πληροφορίες έτσι ώστε να αποδίδουν καλά σε αυτά που τους ζητούνται. Σε κάποιες περιπτώσεις κάτι τέτοιο μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος των παιδιών, σε κάποιες όμως μπορεί να στερήσει τη δημιουργική και ανεξάρτητη σκέψη τους. Με άλλα λόγια την τη δεξιότητα της κριτικής σκέψης!
Η κριτική σκέψη είναι η κρίσιμη ικανότητα να αξιολογούμε και να αναλύουμε κάτι προτού το αποδεχτούμε ως πραγματικό ή αξιόπιστο. Η δεξιότητα αυτή επιτρέπει σε ένα άτομο όχι μόνο να γνωρίζει κάτι, αλλά να κατανοεί σε βάθος και να αντιλαμβάνεται τη λογική πίσω από αυτό. Περιλαμβάνει την καθαρή σκέψη προκειμένου να επιτευχθεί η αξιόπιστη γνώση για το περιβάλλον μας και έχει στρατηγικό υπόβαθρο γιατί κατευθύνει τις πεποιθήσεις μας και τη συμπεριφορά μας.
Η σημασία της κριτικής σκέψης στα παιδιά!
Η κριτική σκέψη είναι μία δεξιότητα η οποία θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε όλη την πορεία της ζωής των παιδιών. Όταν τα παιδιά έχουν ανεπτυγμένη αυτή τη δεξιότητα μπορούν να σκέφτονται πιο καθαρά, να δημιουργούν ερωτήματα, να αμφισβητούν τον κόσμο γύρω τους. Μπορούν να γίνουν καλύτεροι μαθητές, άνθρωποι και μέλη της κοινωνίας.
Όταν τα παιδιά αναζητούν το πότε, το πού και το πόσο, όταν ορίζουν, εξηγούν, συγκρίνουν και περιγράφουν, τότε μαθαίνουν να αξιολογούν και να αναλύουν τα γεγονότα. Μπορούν να καταλάβουν πότε αυτά που ακούνε είναι ανακριβή και πότε έχουν λογική εξήγηση.
Όταν τα παιδιά αποκτούν κριτική ικανότητα, μαθαίνουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους με έναν εποικοδομητικό τρόπο προσδιορίζοντας το συναίσθημα και τη συμπεριφορά που ταιριάζει στην κάθε κατάσταση. Όταν δεν γνωρίζουν ή κάνουν λάθος σε κάτι, δεν νιώθουν άβολα γιατί αντιλαμβάνονται πως μαθαίνουν μέσα από κάθε εμπειρία.
Η κριτική ικανότητα ενθαρρύνει την ανεξάρτητη σκέψη των παιδιών και περιορίζει τη χειραγώγηση από άλλους. Βοηθάει τα παιδιά να έχουν ανοιχτό μυαλό σε εναλλακτικές ιδέες, να σκέφτονται ορθολογικά και αντικειμενικά. Με μια φράση θα μπορούσαμε να πούμε πως τα παιδιά μέσα από την κριτική σκέψη μπορούν και αναπτύσσουν ένα υψηλότερο επίπεδο γνωστικών δεξιοτήτων!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Όπως σε όλες τις δεξιότητες, έτσι και σε αυτήν την περίπτωση ο ρόλος των γονιών είναι καθοριστικός για να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν την ικανότητα της κριτικής σκέψης. Μια καλή αρχή για να το πετύχουν αυτό είναι μέσα από τη δημιουργία ερωτημάτων. Όταν οι γονείς ρωτάνε τα παιδιά για τα πράγματα που διδάχτηκαν στο σχολείο, για τις δραστηριότητές τους, για τις αγαπημένες τους εκπομπές στην τηλεόραση, ενθαρρύνοντας τη συζήτηση και το διάλογο, τότε ενισχύουν την κριτική ικανότητα των παιδιών.
Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εκφράζουν τη γνώμη τους, τις σκέψεις και τις απορίες τους δίνοντας επιχειρήματα. Ακόμα και όταν διαφωνούν, θα πρέπει να ακούν και να σέβονται τις απόψεις των παιδιών. Τα παιδιά που έχουν την αυτοπεποίθηση να υποστηρίζουν τη γνώμη τους, θα εξελιχθούν σε ενεργούς ενήλικες που δεν θα φοβούνται να στηρίξουν τα πιστεύω τους.
Επίσης, πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά να σκέφτονται ανεξάρτητα και να τα επιβραβεύουν όταν βρίσκουν απαντήσεις από μόνα τους. Όταν οι μεγάλοι κάνουν πράγματα για τα παιδιά που θα μπορούσαν να τα κάνουν μόνα τους ή όταν τους δίνουν έτοιμες απαντήσεις στην κάθε ερώτησή τους, στην πραγματικότητα τους διδάσκουν να βασίζονται πάντα στους άλλους.
Ακόμα και αν χρειαστεί κάποιο χρόνο για να ακονίσουν οι γονείς την κριτική σκέψη των παιδιών, ένα είναι σίγουρο, τα οφέλη που θα αποκομίσουν είναι τεράστια. Η κριτική σκέψη μας βοηθά να βλέπουμε με έναν εντελώς νέο τρόπο τον κόσμο και μπορεί να κάνει θαύματα στον τρόπο που επιλύουμε κάθε είδους πρόβλημα. Έχοντας κριτική σκέψη είμαστε καλύτερα εξοπλισμένοι να αντιμετωπίσουμε προκλήσεις σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται, για αυτό αξίζει να προσπαθήσουμε όλοι μας να την ενισχύσουμε στα παιδιά!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Elder, L. & Paul, R. (2010). Critical Thinking Developmnet: A Stage Theory. The Critical Thinking Community. Retrieved from: http://www.criticalthinking.org/pages/critical-thinking-development-a-stage-theory/483
King, P. M. & Kitchener, K. S. (1994). Developing Reflective Judgment: Undrestanding and Promoting Intellectual Growth and Critical Thinking in Adolescents and Adults. Jossey-Bass Publishers.
Kuhn, D. (1999). A Developmental Model of Critical Thinking. Educational Researcher, 28, 16-46.
