Μαμά! Μπαμπά! Νάνι… Μαμ! Κακά!
Πόσες φορές την ημέρα θα ακούσουμε αυτές τις γλυκές λεξούλες να βγαίνουν από το στοματάκι του! Κι όμως! Είναι μια τεράστια κατάκτηση του παιδιού μας! Έχει καταφέρει να επικοινωνήσει! Βρήκε λέξεις που ανταποκρίνονται σε νοήματα-πολύ βασικά για εκείνο-και τις επαναλαμβάνει συνέχεια! Αναρωτιόμαστε όμως, πώς θα εξελιχθεί ο λόγος του; Πότε θα καταφέρουμε και εμείς να πούμε δυο κουβέντες παραπάνω μαζί του;
Το στάδιο ανάπτυξης μεταξύ 12 και 24ων μηνών, είναι πολύ σημαντικό και χαρακτηρίζεται από ραγδαίες εξελίξεις και αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας του παιδιού μας! Ας σημειώσουμε λοιπόν κάποιες από τις πιο χαρακτηριστικές.
Στο στάδιο αυτό ( 12 – 24 μηνών ), τα παιδιά μπορούν να στέκονται και να περπατάνε και επομένως, να εξερευνήσουν έναν ολόκληρο κόσμο γύρω τους. Η ανάγκη για επικοινωνία είναι ξεκάθαρη όταν τα παιδιά δουν κάτι και δεν μπορούν να το φτάσουν. Οι πρώτες πράξεις ομιλίας, όπως χαρακτηριστικά τις αποκαλούμε, περιέχουν ονομασίες, παρακλήσεις, διαμαρτυρίες, καλέσματα, απαιτήσεις, απαντήσεις. Κάποιες ίσως και να εξυπηρετούν κοινωνικές σχέσεις π. χ. χαιρετισμοί ή να είναι προϊόν επανάληψης των εκφράσεων κάποιου ενήλικα ή μάθησης, δηλαδή επαναλαμβάνουν λέξεις για να τις μάθουν ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν ακροατές ή όχι κοντά τους.
Φωνητικά Χαρακτηριστικά των Πρώτων Λέξεων
Οι πρώτες προσπάθειες για την παραγωγή λέξεων, αποτελούνται από απλές συλλαβές και την επανάληψη των συλλαβών αυτών. Το πιο σύνηθες φαινόμενο είναι οι συνδυασμοί «σύμφωνο – φωνήεν», «φωνήεν – σύμφωνο», «φωνήεν – σύμφωνο – φωνήεν», π. χ. μα-μα, μπαμπά, άτα.
Οι πρώτες λέξεις: Οι πρώτες λέξεις που χρησιμοποιούν τα παιδιά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
1) Ονοματικές: Είναι λέξεις με τις οποίες τα παιδιά ονομάζουν αντικείμενα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία, π. χ. σκύλος → για όλα τα τετράποδα ή μπάλα → για όλα τα αντικείμενα που μοιάζουν με μπάλα. Άλλες ονοματικές λέξεις χρησιμοποιούνται για να προσδιορίσουν αντικείμενα ή πρόσωπα που τα παιδιά θεωρούν μοναδικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής τους, δεν μπορούν να διανοηθούν ότι υπάρχουν και δεύτερα, όπως π. χ. μαμά.
2)Συσχετικές: Λέξεις που περιγράφουν σχέσεις ανάμεσα σε αντικείμενα ή σε κάποιο αντικείμενο και το παιδί. Οι συσχετικές λέξεις δηλώνουν ύπαρξη, μη ύπαρξη, εξαφάνιση και επανεμφάνιση.
Ύπαρξη: π. χ. «αυτό», «εδώ». Το παιδί γνωρίζει την ύπαρξη του αντικειμένου αφού το βλέπει, το δείχνει ή το αγγίζει.
Μη ύπαρξη: Το παιδί δηλώνει ότι ένα αντικείμενο δε βρίσκεται στη συνηθισμένη θέση του, π. χ. «πάει»
Εξαφάνιση: Το παιδί γνωρίζει ότι ένα αντικείμενο είναι προσωρινά απόν, π. χ. «πάει μπάλα», όταν τη βλέπει να κυλάει κάτω από το κρεβάτι.
Επανεμφάνιση: Το παιδί δηλώνει ότι ένα αντικείμενο που είχε εξαφανιστεί, επανεμφανίζεται, π. χ. «πάλι μπάλα».
3)Κοινωνικές: Λέξεις όπως «γεια» ή «ευχαριστώ», στην απλουστευμένη τους μορφή. Οι λέξεις αυτές είναι σπουδαίας σημασίας για τη δημιουργία και τη διατήρηση κοινωνικών επαφών.
Φράσεις δύο λέξεων: Κάνουν την εμφάνισή τους στο διάστημα 18 – 24 μηνών και όταν το παιδί έχει λεξιλόγιο περίπου 50 λέξεων. Το νήπιο κατανοεί τη σχέση δύο λέξεων και σε αυτό στηρίζεται και η δημιουργία των φράσεων. Οι λέξεις είναι κυρίως ουσιαστικά, ρήματα και επίθετα. Ο λόγος σε αυτήν την περίοδο ονομάζεται τηλεγραφικός. Οι φράσεις των δύο λέξεων χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:
- Υποκείμενο – Αντικείμενο π. χ. μωρό μπάλα → το μωρό θέλει τη μπάλα
- Αντικείμενο – Τόπος π. χ. μπάλα τραπέζι → η μπάλα είναι στο τραπέζι
- Ιδιότητα – Αντικείμενο π. χ. μπάνιο παπάκι → το παπάκι για το μπάνιο
- Αντικείμενο – Αντικείμενο π. χ. μπάλα πάπια
Μετά τον 24ο μήνα, οι προτάσεις γίνονται μεγαλύτερες και πιο σύνθετες. Έτσι, έχουμε φράσεις της μορφής:
- Υποκείμενο – Ενέργεια ( Ρήμα ) – Αντικείμενο π. χ. νινί παίζει μπάλα
- Υποκείμενο – Ρήμα – Τόπος π. χ. μαμά πάει έξω
- Χρήση προσδιοριστικών επιθέτων π. χ. μεγάλο αυτοκίνητο
1.Λεκτικό Στάδιο Ανάπτυξης ( 12 – 24 μηνών )
Το μωρό σε αυτή την ηλικία είναι σε θέση να ονομάσει κυρίως λέξεις που εκφράζουν τις βασικές του ανάγκες όπως για παράδειγμα, «νάνι» «μαμ», «άτα», «κακά», καθώς και κάποια από τα πρόσωπα που βρίσκονται συχνά κοντά του όπως «μαμά», μπαμπά», «γιαγιά», «παππού». Στην πορεία διαπιστώνουμε ότι μπορούν να παράγουν αρκετούς ήχους με μια μόνο αναπνοή και να προσπαθούν να μιμηθούν ήχους ενηλίκων. Έτσι το μωρό αρχίζει και απαιτεί λεκτική δραστηριότητα από τους γύρω του «κάνοντας ερωτήσεις ή διατυπώσεις» αλλά αν τα ακούσουμε προσεκτικά θα διαπιστώσουμε ότι τις περισσότερες φορές είναι ασυναρτησίες. Ωστόσο, όλη αυτή η διαδικασία οδηγεί στην εμφάνιση όλο και πιο καλοδιατυπωμένων λέξεων και αργότερα φράσεων. Έτσι λίγο αργότερα θα μπορεί να μιμείται με ακρίβεια ήχους ζώων ή και αντικειμένων και να αλληλεπιδρά σε κάποιου είδους συζήτηση με έναν ενήλικα! Όταν βέβαια συναντούν μια λέξη που προφέρεται δύσκολα, απλοποιούν την προφορά (μπεμπέκισμα), κάτι όμως, που δε σημαίνει ότι πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε και εμείς. Η παραγωγή ομιλίας είναι αποτέλεσμα μίμησης και επομένως οι γονείς δε θα πρέπει να υιοθετήσουν το μπεμπέκισμα του παιδιού αλλά να επαναλαμβάνουν τη λέξη με τη σωστή της προφορά! Στην ηλικία αυτή οι περισσότεροι ήχοι παράγονται στο μπροστινό τμήμα του στόματος (π.χ. ότα αντί για κότα), επαναλαμβάνουν μια συλλαβή της λέξης (γάγα αντί για γάλα) και παραλείπει συλλαβές ( καμέλα αντί για καραμέλα)
Συνοψίζοντας λοιπόν, όσον αφορά τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού μέχρι 24ων μηνών, θα λέγαμε ότι ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των παιδιών της προσχολικής ηλικίας είναι σημαντικός. Η πρώτη λέξη εμφανίζεται περίπου στους 12 μήνες, ενώ στους 18 μήνες το παιδί έχει λεξιλόγιο 50 περίπου λέξεων. Από τους 18 μήνες μέχρι τους 24 το εκφραστικό λεξιλόγιο των παιδιών αυξάνεται στις 200 – 300 λέξεις. Γύρω στα 5 έτη, το λεξιλόγιο των παιδιών φτάνει στις 2100 – 2300 λέξεις.
Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, έχει παρατηρηθεί ότι κατά μέσο όρο, ένα παιδί προσθέτει από 2 – 5 μέχρι και 9 λέξεις ημερησίως. Έτσι, λοιπόν στην ηλικία των 6 ετών, το παιδί φτάνει να έχει λεξιλόγιο της τάξεως των 14.000 λέξεων.
Σε αυτό το στάδιο όμως, δεν είναι μόνο σημαντική η λεκτική επικοινωνία ενός παιδιού αλλά και μια σειρά άλλων πραγμάτων όπως η Κινητική Ανάπτυξη, η Γνωστική Ανάπτυξη και η Κοινωνική Ανάπτυξη.
Ενδεικτικά λοιπόν, θα πρέπει να δούμε και εάν το παιδί μας άσχετα από την ομιλία του κατέχει και κάποιες άλλες δεξιότητες, ώστε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα των δυνατοτήτων του:
Κινητική Ανάπτυξη
Μέχρι 24ων μηνών
1. Ανάπτυξη λεπτής κινητικότητας (κινήσεις χεριών και δακτύλων)
2. Ωριμάζει περισσότερο η δύναμη και ο συγχρονισμός σε δραστηριότητες αδρής κινητικότητας (βάδισμα και κινήσεις ολόκληρου του σώματος)
3. 12 μηνών: στέκεται όρθιο, κρατά ένα ή 2 αντικείμενα στο ίδιο χέρι
4. 13 μηνών: μπορεί να στρίβει τον καρπό του και γίνεται πιο επιδέξιο στη χρήση ποτηριού, βάζει 2 τουβλάκια το ένα πάνω στο άλλο
5. 14-16 μηνών: χτυπάει παλαμάκια, χαιρετάει, βάζει μικρά πράγματα μέσα σε μεγαλύτερα, βοηθάει και το ίδιο στο ντύσιμο σηκώνοντας π.χ. το πόδι του για να του φορέσετε κάλτσες, αρχίζει το τρέξιμο αν και πέφτει συχνά, αναβαίνει σκάλες μπουσουλώντας.
6. 17-20 μηνών: σηκώνεται όρθιο σε καρέκλα χωρίς να υπολογίζει τον κίνδυνο, κατεβαίνει όρθιο τις σκάλες, τοποθετεί κομμάτια παζλ με αρκετά μεγάλη ακρίβεια, μουτζουρώνει, στέκεται για λίγο στο ένα πόδι, κλοτσά μια μπάλα, πετάει μπάλα με τα χέρια ψηλά.
7. 21-24 μηνών: χορεύει στο ρυθμό, ανεβοκατεβαίνει σκάλες και με τα 2 πόδια στο ίδιο σκαλί, βαδίζει προς τα πίσω, γυρίζει τις σελίδες ενός βιβλίου, χτίζει πύργους με 7+ τουβλάκια.
Γνωστική Ανάπτυξη
1. 12-15 μηνών: ακολουθεί απλές οδηγίες, αναγνωρίζει κάποια μέρη του σώματος, ζώα και τις φωνές τους, ονόματα κοντινών ανθρώπων, καταλαβαίνει το «όχι», έχει αίσθηση του χιούμορ.
2. 16-20 μηνών: δείχνουν και ονομάζουν γνώριμες εικόνες, μαθαίνει να χειρίζεται την τηλεόραση και το ραδιόφωνο και τα ανοιγοκλείνει μόνο του, γνωρίσει το πρόγραμμά του, μιμείται δραστηριότητες του σπιτιού όπως το μαγείρεμα, βρίσκει κάτι που του ζητάτε
3. 21-24 μηνών: ακολουθεί σύνθετες οδηγίες π.χ. πάρε αυτό και βάλτο εκεί, καταλαβαίνει τη χρησιμότητα πραγμάτων, αναγνωρίζει τη μεταμφίεση, αντιλαμβάνεται πιθανόν έννοιες όπως ο χρόνος, «πάνω – κάτω», «μέσα-εξω», «μεγάλο – μικρό»
Κοινωνική Ανάπτυξη
1. 12-15 μηνών: του αρέσουν οι αγκαλιές και τα φιλάκια, εκτιμά τα αστεία, υποτυπωδώς αναγνωρίζει κανόνες όπως δε χτυπάμε αν και είναι πολύ εγωκεντρικό ακόμα για να τους εφαρμόσει πλήρως, χαίρεται με τον έπαινο, γνωρίζει την έγκριση και την αποδοκιμασία της μαμάς και του μπαμπά, ντρέπεται, δοκιμάζει τα όριά του, συνεργάζονται με ενήλικες σε απλές δραστηριότητες.
2. 16-20 μηνών: κάνει επιλογές στην παρέα του κυρίως με ενήλικες και δείχνει προτίμηση σε κάποιους, νιώθει άβολα στην πολυκοσμία μέσα στο χώρο του, του αρέσει να νιώθει χρήσιμο και να βοηθάει όταν του ζητηθεί, γίνεται κτητικό με τα αντικείμενά του και δεν μοιράζεται εύκολα!
3. 21-24 μηνών: δείχνει εάν έχει διάθεση για συνεργασία ή όχι, μαθαίνει σιγά σιγά να είναι ευγενικό, γίνεται πιο κοινωνικό και παίζει παράλληλα αλλά όχι πάντα μαζί με άλλα παιδάκια, αισθάνεται περήφανο για όσα έκανε μόνο του, χρησιμοποιεί το «ευχαριστώ» και το «παρακαλώ», γι’αυτό διδάξτε τα!
Κοιτάζοντας όλα τα παραπάνω, συνειδητοποιούμε ότι η ανάπτυξη του παιδιού μας σε αυτή την ηλικία συνίσταται από πολλές παραμέτρους! Εμείς το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να του δώσουμε τα ερεθίσματα και φυσικά να είμαστε δίπλα του με αγάπη και να το πείσουμε ότι μπορεί να τα καταφέρει! Και να μην ξεχνάμε: οι γονείς δεν είναι αυτοί που θα τους χρειαζόμαστε μια ζωή σαν δεκανίκι, αλλά εκείνοι που θα μας μάθουν να μη χρειαζόμαστε δεκανίκια στη ζωή μας αλλά να στεκόμαστε όρθιοι μόνοι μας, οτιδήποτε και αν συμβεί….
Κορίνα Ευταξιάδου
Για το Parentshelp.gr
