Έχετε παρατηρήσει ποτέ πώς ζωγραφίζουν τα δίχρονα παιδιά; Συνήθως στέκονται μπροστά από σκίτσα ή έτοιμα σχέδια, παίρνουν μαρκαδόρους ή μπογιές και ξεκινούν να ξεδιπλώνουν το ταλέντο τους! Στην αρχή ξεκινούν να σχεδιάζουν αργά αργά ακανόνιστες γραμμές κουνώντας τα χεράκια τους πάνω κάτω πάνω κάτω, μέχρι να αποκτήσουν ένα ρυθμό στην κίνηση του χεριού, που σύντομα αυτός θα παρασύρει ολόκληρο το σώμα! Τότε είναι που τα παιδιά ξεκινούν και έχουν την πρώτη τους επαφή με την τέχνη. Ζωγραφίζουν, και μάλιστα το κάνουν με όλο τους το είναι!
Οι περισσότεροι θα λέγαμε ότι πρόκειται απλά για μουτζούρες γιατί τα σχέδια των μικρών παιδιών μοιάζουν τυχαία δίχως νόημα. Στην πραγματικότητα όμως, οι ειδικοί τονίζουν ότι κάτι περισσότερο βρίσκεται σε εξέλιξη. Τα παιδιά χρησιμοποιούν το μυαλό και τα συναισθήματά τους όταν ασχολούνται με τη φυσική πράξη της σχεδίασης! Οι έρευνες που έχουν εστιάσει στις ζωγραφιές των παιδιών, δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το πώς το σχέδιο εντάσσεται στη σωματική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των μικρών παιδιών!
Τι ρόλο παίζει το παιχνίδι της ζωγραφικής στην ανάπτυξη των παιδιών;
Οι μουτζούρες!
Στους 18 μήνες περίπου, τα παιδιά αποκτούν έντονο ενδιαφέρον στο να μουτζουρώνουν! Οι ειδικοί λένε, ότι οι μουντζούρες εξυπηρετούν διάφορους χρήσιμους σκοπούς για τα μικρά παιδιά. Η εξάσκηση βελτιώνει το συντονισμό και τον έλεγχο των μυών, βελτιώνει τις γνωστικές ικανότητες και οι φυσικές κινήσεις παρέχουν συναισθηματική απελευθέρωση!
Επειδή για τα μικρά παιδιά ο έλεγχος των μικρών μυών δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, πιάνουν το εργαλείο σχεδίασης με το δείκτη τους ή με τη γροθιά τους κάνοντας μεγάλες κινήσεις, και έτσι δυσκολεύονται να σχεδιάσουν εκεί που ακριβώς θέλουν. Με την εξάσκηση όμως, το παιδί αρχίζει και βελτιώνει με ένα φυσικό τρόπο τον έλεγχο του καρπού και τις κινήσεις των δακτύλων. Οι ρυθμικές και επαναλαμβανόμενες μουτζούρες, παρέχουν απόλαυση και η ζωγραφική γίνεται μια πολύ φυσική δραστηριότητα που ενισχύει τον έλεγχο των μυών και το συντονισμό των κινήσεων!
Τα μικρά παιδιά, δεν ασχολούνται τόσο με τη διαδικασία και το αποτέλεσμα της τέχνης τους, και ούτε σκοπεύουν να σχεδιάσουν αντικείμενα με την πρώτη. Για την ώρα, ασχολούνται με τα χρώματα και τις γραμμές. Παρόλα αυτά, μπορεί να παρατηρήσουν τις γραμμές και τις μουτζούρες τους, και με έκπληξη να αναγνωρίσουν ένα σχήμα και να το ονοματίσουν! Τα παιδιά αρχίζουν να ερμηνεύουν και αυτό θα γίνει ακόμα πιο έντονο όσο πλησιάζουν τα τρία τους χρόνια!
Οι μουτζούρες εξελίσσονται!
Μεταξύ των δύο και τριών ετών, τα παιδιά αρχίζουν και διαμορφώνουν σχήματα! Οι ζωγραφιές σχηματίζουν σχέδια που μοιάζουν με κύκλους, τετράγωνα, τρίγωνα και πολλές από αυτές τις μορφές ξεκινούν να χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό. Ένα σημαντικό σημείο επίτευξης είναι όταν το παιδί μετατρέπει τις γραμμές σε κλειστά σχήματα! Το κλειστό σχήμα είναι η πρώτη προσπάθεια του παιδιού να φτιάξει ένα ρεαλιστικό σχέδιο.
Με λίγη υπομονή, σε λίγο θα δούμε το πρώτο ρεαλιστικό σχέδιο σε πλήρη απεικόνιση! Ένα μεγάλο κυκλικό σχήμα με δύο γραμμές που εκτείνονται ως πόδια επιπλέουν σε μια σελίδα! Και ναι, είναι ένας άνθρωπος! Μπορεί να μην έχει ακόμα τα χαρακτηριστικά του προσώπου και όλα τα μέλη του σώματος (αν και μπορούν να προστεθούν αν τους υπενθυμίσουμε ότι κάτι λείπει), είναι όμως η πρώτη συμβολική αναπαράσταση ενός ανθρώπου! Ωστόσο, περίπου στην ηλικία των έξι ετών θα δούμε για πρώτη φορά ξεχωριστές γραμμές να απεικονίζουν πόδια και χέρια, και στην ηλικία των εννιά ετών οι αναλογίες του σώματος αρχίζουν και αποκτούν κάποια σημασία.
Οι ζωγραφιές ξεκινούν να αναπαριστούν!
Τα παιδιά από τριών και τεσσάρων ετών περίπου ξεκινούν και αναπτύσσουν άλλα σύμβολα μέσα από επαναλαμβανόμενα σχέδια κοινών αντικειμένων όπως ο ήλιος, ο σκύλος ή η γάτα και το σπίτι. Καθώς τα παιδιά ξεκινούν και ζωγραφίζουν με έναν πιο ρεαλιστικό τρόπο, μπορεί να ταλαντεύονται ανάμεσα στο ρεαλισμό και στο προηγούμενο στάδιο των ακανόνιστων σχεδίων, αλλά η γενική τους κίνηση παραμένει προς τη ρεαλιστική αναπαράσταση της γνώσης τους για τον κόσμο!
Ακόμα και αν τα σχέδια σε αυτή τη φάση πλησιάζουν το ρεαλισμό, σε όλη τη διάρκεια της προσχολικής περιόδου οι ζωγραφιές παραμένουν ευφάνταστες. Τα δέντρα, οι άνθρωποι, τα σπίτια μπορεί να έχουν όλα το ίδιο μέγεθος και το χορτάρι μπορεί να έχει ένα καταπληκτικό μοβ χρώμα!
Η ζωγραφική μοιάζει τεράστια πρόκληση σε αυτές τις ηλικίες. Τα παιδιά πρέπει να σκέφτονται πολλά πράγματα ταυτόχρονα και αυτό απαιτεί μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη γνωστική και πνευματική ωρίμανση. Έχουν να σκεφτούν τα αντικείμενα που θέλουν να ζωγραφίσουν, το συνολικό σχέδιο και το χώρο που θα πρέπει να αφήσουν για να χωρέσουν, το πώς να χρησιμοποιήσουν τις γραμμές για να δείξουν την πραγματικότητα και άλλα τόσα, που δε θα καταφέρουν για την ώρα να πετύχουν…
Οι ρεαλιστικές ζωγραφιές!
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και αποκτούν μια πιο συγκεκριμένη και με ακρίβεια σκέψη, δηλαδή μετά τα έξι ή επτά χρόνια, αρχίζουμε και παρατηρούμε μια ισχυρή έμφαση στη ζωγραφική με πολύ πιο ρεαλιστικό τρόπο. Οι ζωγραφιές αντικατοπτρίζουν τον πραγματικό κόσμο με ρεαλιστικές αναπαραστάσεις, αφήνοντας πίσω τα υπέροχα φανταστικά σχέδια των προηγούμενων ετών! Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικοί παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν την ικανότητα ενός παιδιού να ζωγραφίζει ρεαλιστικά.
Ενώ τα μικρότερα παιδιά δεν ασχολούνται με την αναλογία και την προοπτική στα σχέδιά τους, τα παιδιά σχολικής ηλικίας θέλουν οι ζωγραφιές τους να είναι ρεαλιστικές. Όταν τα παιδιά είναι σε θέση να λύσουν τα προβλήματα της αναλογίας και της προοπτικής, έρευνες δείχνουν ότι αυξάνεται η ικανοποίησή τους και είναι πολύ πιθανό να συνεχίσουν να ζωγραφίζουν. Δυστυχώς όμως, πολλά παιδιά σταματούν τη ζωγραφική όταν αισθάνονται ότι οι προσπάθειές τους δεν είναι ικανοποιητικές. Είναι ακριβώς σε αυτή την ηλικία που τα παιδιά χρειάζονται εκπαίδευση σε τεχνικές και υποστήριξη προκειμένου να διατηρήσουν την αυτοπεποίθησή τους για να συνεχίσουν να ζωγραφίζουν!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν κάθε προσπάθεια για σχεδίαση, όποια ηλικία και αν έχει το παιδί, για να ενισχύσουν τη σωματική, κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών! Μπορούν να παρέχουν τα κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού υλικά και να ενθαρρύνουν τις προσπάθειες του μιλώντας για τα όμορφα χρώματα, τις γραμμές και τα σχήματα που κάνει το παιδί.
Επίσης, είναι καλό να ενθαρρύνουν το παιδί να περιγράφει τις ζωγραφιές του και να συζητούν μαζί του έννοιες όπως χοντρή ή λεπτή γραμμή, πλατιά, στενή, ευθεία, ίσια, στραβή, σχήμα, περίγραμμα, φως, σκοτάδι κ.α. Οι γονείς πρέπει να δίνουν την ελευθερία στο παιδί να επιλέγει τα θέματα και τα χρώματα στις ζωγραφιές του και να ενθαρρύνουν την ελεύθερη έκφραση. Αντί να ζωγραφίζουν για το παιδί, μπορούν να του δίνουν χρήσιμες συμβουλές και προτάσεις, δείχνοντας ότι έχουν εμπιστοσύνη στην ικανότητά του να λύσει τα προβλήματα σχεδίασης.
Η ζωγραφική εκτός ότι παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη συνολική ανάπτυξη των παιδιών, τα επιτρέπει να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να χτίσουν την αυτοπεποίθησή τους! Την επόμενη φορά που θα δείτε ένα παιδί να μουτζουρώνει επάνω σε ένα χαρτί, σταματήστε και θαυμάστε το έργο του! Δεν είναι απλές μουτζούρες μαμά, είναι κάτι παραπάνω!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία
Alland, A. (1983). Playing with form: Children draw in six cultures. New York: Columbia University Press.
Berk, L. (1994). Children Development. Needham Heights, Mass: Allyn & Bacon.
Cox, M. (1992). Children’s Drawings. New York: Penguin Books.
Kellogg, R. (1970). Understanding children’s art. In P. Cramer (Ed.), Readings in Developmental Psychology Today. Delmar, CA: CRM.
