Ο φόβος, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή όλων μας! Μας κάνει να είμαστε προσεκτικοί και μας προετοιμάζει για νέες ή επικίνδυνες καταστάσεις. Η προετοιμασία αυτή μπορεί να έχει τη μορφή της φυσικής δραστηριότητας, όπως να περάσω το δρόμο από τη διάβαση για να αποφύγω ένα πιθανό ατύχημα, ή ψυχολογική μορφή, όπως να είμαι γενναίος όταν θα πάω στον οδοντίατρο!
Ο φόβος παύει να χάνει τη θετική και φυσιολογική του ιδιότητα όταν μας κατακλύζει, κυριαρχεί τη σκέψη μας και τη συμπεριφορά μας, μας παραλύει και μας αποτρέπει να συμμετέχουμε στην καθημερινή ζωή. Με άλλα λόγια, ο φόβος είναι φυσιολογικός όταν μας κάνει επιφυλακτικούς, αλλά δε μας συνθλίβει!
Όπως οι μεγάλοι έτσι και τα παιδιά, βιώνουν το φόβο σε κάποιες φάσεις της ζωής τους. Πολλοί φόβοι είναι φυσιολογικοί και σχετίζονται με το αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών, όπως ο φόβος του αποχωρισμού, φόβος για το σκοτάδι ή φόβος σε νέες καταστάσεις. Άλλοι φόβοι, όπως για παράδειγμα ο φόβος του οδοντιάτρου ή ο φόβος των σκύλων, είναι πιο εξατομικευμένοι και συχνά αποκτούνται μέσα από τη μάθηση ή την εμπειρία.
Τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν έρχονται αντιμέτωπα με αμέτρητους φόβους και αγωνίες, όπως το ξεκίνημα του σχολείου, τα τεστ, η πρώτη φορά που θα ανεβούν στο ποδήλατο ή η πρώτη βουτιά σε βατήρα! Όταν τα παιδιά παλεύουν με τέτοιες καταστάσεις, είναι φυσικό για τους γονείς να θέλουν να τα προστατεύσουν. Κάτι τέτοιο όμως μοιάζει αδύνατο αλλά και ταυτόχρονα καλό, αναφέρουν οι ειδικοί. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν πώς να χειρίζονται νέες προκλήσεις και τις ανησυχίες τους!
Σε μια πρόσφατη μελέτη, ερευνητές έδωσαν ερωτηματολόγια σε γονείς και παιδιά σχετικά με τις τάσεις αποφυγής των παιδιών, και αυτό που βρέθηκε ήταν πως η αποφυγή από το αντικείμενο ή την κατάσταση του φόβου μπορεί να προβλέψει την ανάπτυξη άγχους. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά με συμπεριφορές αποφυγής έτειναν να είναι περισσότερο αγχωμένα ένα χρόνο αργότερα. Η σταδιακή έκθεση όμως των παιδιών σε καταστάσεις που προκαλούσαν φόβο, μείωνε κατά το ήμισυ τις συμπεριφορές αποφυγής και το άγχος.
Οι ερευνητές κατέληξαν πως τα παιδιά που αποφεύγουν καταστάσεις φόβου δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους και να μάθουν ότι αυτοί είναι διαχειρίσιμοι!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Οι γονείς είναι σημαντικό να θυμούνται πως οι φόβοι μειώνονται ή και εξαφανίζονται με θετικές εμπειρίες! Ακόμα και αν ο φόβος των παιδιών μπορεί να μοιάζει ανόητος, δεν πρέπει να κοροϊδέψουν ή να τιμωρήσουν το παιδί προκειμένου να ξεπεράσει το φόβο του. Οι γονείς πρέπει να δώσουν χρόνο στο παιδί έτσι ώστε μέσα από τη διδασκαλία της υγιούς αντιμετώπισης και διαχείρισης του φόβου να μπορέσει σταδιακά να τον εξαλείψει.
Αρχικά τα παιδιά πρέπει να κατανοήσουν γιατί είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους. Οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν παραδείγματα και να κάνουν ερωτήσεις για να βοηθήσουν τα παιδιά να καταλάβουν το πόσο σημαντικό είναι να ξεπερνάμε τις φοβίες μας. Για παράδειγμα, “Ο Κώστας φοβάται να ανέβει στο ποδήλατο, αλλά θέλει πολύ να κάνει παρέα με τους φίλους του που έχουν ποδήλατα. Τι μπορεί να κάνει για να σταματήσει να φοβάται το ποδήλατο;”.
Τα περισσότερα παιδιά αντιλαμβάνονται πως για να σταματήσουν να φοβούνται κάτι, πρέπει να το αντιμετωπίσουν. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν και να οδηγήσουν τα παιδιά προς αυτή την κατεύθυνση. Για παράδειγμα θα μπορούσαν να εξηγήσουν, “Είναι σημαντικό να αντιμετωπίσεις αυτό που φοβάσαι, γιατί έτσι θα μάθεις ότι αυτή η κατάσταση δεν είναι και τόσο τρομακτική τελικά. Αν και μπορεί να είναι λίγο τρομακτικό στην αρχή, με την εξάσκηση θα δεις ότι θα νιώθεις λιγότερο άγχος. Μπορούμε να ξεκινήσουμε με μικρά βηματάκια και θα δεις πως σιγά σιγά θα αισθανθείς καλύτερα και θα αρχίσεις να το απολαμβάνεις!”.
Οι γονείς μπορούν μαζί με το παιδί να φτιάξουν μια λίστα με τις καταστάσεις ή τα αντικείμενα που φοβάται και να βαθμολογήσουν από το 1 μέχρι το 10 τι είναι αυτό που το φοβίζει περισσότερο. Στη συνέχεια μπορούν να βάλουν στόχους (πχ. να κοιμάμαι μόνος μου στο δωμάτιό μου), και να καταγράψουν τα βήματα που θα χρειαστούν για να τους πετύχει ξεκινώντας από τα πιο εύκολα!
Η εξάσκηση στο κάθε βήμα είναι πολύ σημαντική. Όσο περισσότερο θα εξασκείται το παιδί, τόσο πιο γρήγορα θα μειωθεί ο φόβος του. Οι γονείς όμως δε θα πρέπει να βιάζονται και να πιέζουν το παιδί. Θα πρέπει να το ενθαρρύνουν και να αναγνωρίζουν την ανάγκη του παιδιού να πηγαίνει με το δικό του ρυθμό!
Τέλος, οι γονείς θα πρέπει να επιβραβεύουν και να ενθαρρύνουν τη γενναία συμπεριφορά! Φράσεις όπως “Τα κατάφερες!”, “Έκανες μεγάλη πρόοδο!”, “Είμαι περήφανος για σένα!”, μπορούν να δώσουν κίνητρο στο παιδί να συνεχίσει να προσπαθεί και να αντιμετωπίζει με γενναιότητα τους φόβους του!
Η απάντηση επομένως στο αν τα παιδιά πρέπει να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους, είναι ξεκάθαρη. Το κλειδί της επιτυχίας είναι να επικεντρώσουμε τη συνείδησή μας σε αυτά που θέλουμε, όχι σε αυτά που φοβόμαστε, είπε κάποιος. Αν τα παιδιά καταφέρουν να νικήσουν τους φόβους τους και συγκεντρώσουν την προσοχή τους σε αυτά που θέλουν και ονειρεύονται, τότε θα βρεθούν ένα βήμα πιο κοντά στην ευτυχία και την επιτυχία!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Mayo Clinic (2013, March 11). Children who avoid scary situations like to have anxiety. ScienceDaily.
Retrieved July 8, 2013, from http://www.sciencedaily.com./releases/2013/03/130311201019.htm
Field, A. P. & Schorah, H. (2007). The Verbal Information Pathway to Fear and Heart Rate Changes in Children. The Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48.
Graziano, A. M., DeGiovanni, I.S., & Kathlenn, A. (1979). Behavioral Treatment of Children’s Fears: A Review. Psychological Bulletin, 86.
