Ποια είναι τα ευαίσθητα παιδιά; Ίσως οι περισσότεροι από εμάς θα απαντούσαμε σε αυτήν την ερώτηση λέγοντας ότι είναι τα υπερβολικά συναισθηματικά παιδιά που συνήθως κλαίνε με το παραμικρό και η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από ντροπαλότητα και φόβο. Είναι όμως πράγματι έτσι ή μήπως τα ευαίσθητα παιδιά είναι κάπως παρεξηγημένα γιατί τείνουμε να βλέπουμε μόνο μία πτυχή της ευαισθησίας τους;
Βασιζόμενοι στη βιβλιογραφία, αν θέλαμε να περιγράψουμε τα ευαίσθητα παιδιά με μία πρόταση, θα λέγαμε ότι είναι τα παιδιά που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο συναισθηματικό και φυσικό τους περιβάλλον. Έρευνες δείχνουν ότι τα ευαίσθητα παιδιά αποτελούν το 15% – 20% του πληθυσμού των παιδιών, και γεννιούνται με ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο νευρικό σύστημα που αντιδρά και ανταποκρίνεται γρήγορα στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος όπως φώτα, ήχους, μυρωδιές και στη συνολική διάθεση των ανθρώπων του περιβάλλοντός τους.
Τα ευαίσθητα παιδιά αντιλαμβάνονται και κατανοούν ανεπαίσθητες αλλαγές στο περιβάλλον όπου ζουν, συναναστρέφονται και μεγαλώνουν, προτιμούν να σκέφτονται πριν ενεργήσουν και γενικότερα η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από ευσυνειδησία. Επειδή έχουν υψηλά επίπεδα διέγερσης, αντιδρούν εύκολα στις ξαφνικές αλλαγές και στη συναισθηματική δυσφορία των άλλων. Ο συνδυασμός των χαρακτηριστικών του ταμπεραμέντου του παιδιού, είναι αυτός που θα καθορίσει αν το ευαίσθητο παιδί θα είναι “δύσκολο” παιδί (πχ. έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, απαιτητικό και επίμονο, υπερδραστήριο), ή αν θα είναι ήρεμο και “εύκολο” στη διαπαιδαγώγηση.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ευαίσθητων παιδιών;
Σύμφωνα με την Dr. Aron, κάποια από τα χαρακτηριστικά των ευαίσθητων παιδιών που στατιστικά επιλέχτηκαν με βάση αναφορές γονιών, είναι τα παρακάτω:
- Ξαφνιάζονται εύκολα.
- Ενοχλούνται από υφάσματα ρούχων, ραφές ή ετικέτες και παρουσιάζουν κνησμό στο δέρμα.
- Συνήθως δεν απολαμβάνουν τις μεγάλες εκπλήξεις.
- Μαθαίνουν καλύτερα από μια ευγενική παρατήρηση και διόρθωση, όχι από την τιμωρία.
- Συχνά φαίνεται να διαβάζουν το μυαλό των γονιών τους ή των άλλων.
- Αντιλαμβάνονται με ασυνήθιστη ευκολία την παραμικρή οσμή.
- Έχουν έξυπνη αίσθηση του χιούμορ.
- Δείχνουν ιδιαίτερα έξυπνα.
- Δεν τα πάνε καλά με τις μεγάλες αλλαγές.
- Κάνουν πολλές ερωτήσεις.
- Είναι συχνά τελειομανή.
- Αντιλαμβάνονται εύκολα τη δυσφορία και την αγωνία των άλλων.
- Προτιμούν το ήσυχο παιχνίδι.
- Είναι πολύ ευαίσθητα στον πόνο.
- Ενοχλούνται από θορυβώδη μέρη, παρέες και καταστάσεις.
- Προσέχουν τις λεπτομέρειες (πχ. αν κάτι έχει μετακινηθεί ή έχει αλλάξει θέση, μια μικρή αλλαγή στην εμφάνιση κάποιου).
- Αποδίδουν καλύτερα όταν δεν υπάρχουν άλλοι παρόντες.
- Αισθάνονται τα πράγματα σε βαθύτερο επίπεδο.
Η Maureen Healy, έχει τονίσει ότι τα ευαίσθητα παιδιά έχοντας υψηλή αίσθηση συνειδητοποίησης και αντίληψης, είναι συχνά ιδιαίτερα ευφυή, δημιουργικά και συναισθηματικά δείχνοντας ευαισθησία και κατανόηση στα συναισθήματα των άλλων από μικρές ακόμα ηλικίες.
Τα μειονεκτήματα αυτής της έντονης διορατικότητας και της οξυδερκούς αντίληψης σύμφωνα με αναφορές, είναι ότι εξαντλούνται εύκολα ή αντιδρούν με σύγχυση όταν βρίσκονται σε πλήθος, σε θόρυβο, σε νέες καταστάσεις, και σε απότομες αλλαγές, καθώς και όταν λαμβάνουν τη συναισθηματική δυσφορία των άλλων. Για παράδειγμα, ένα ευαίσθητο παιδί μπορεί να χάσει τον ύπνο του αν δεν επιλύσει τις διαφορές του με τους συνομηλίκους του ή να ξεσπάσει σε κλάματα αν γίνει μάρτυρας ενός επεισοδίου εκφοβισμού στο σχολείο. Ένα παιδί μπορεί να πέσει από την κούνια, να σκίσει το παντελόνι του και να μην αντιδράσει καθόλου, και ένα ευαίσθητο παιδί μπορεί να πέσει από την κούνια, να προσέξει ότι κάποιος γέλασε μαζί του και να αρχίσει να κλαίει εξαιτίας αυτού. Η κριτική, η ήττα και η αγωνία των άλλων είναι κάτι που αγγίζει πολύ βαθιά και βιώνεται πολύ πιο έντονα συναισθηματικά από τα ευαίσθητα παιδιά σε σχέση με τους συνομηλίκους τους.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς που μεγαλώνουν ένα ευαίσθητο παιδί;
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ευαισθησία είναι ένα θαυμάσιο γενετήσιο χαρακτηριστικό που συνδέεται άμεσα με το ταμπεραμέντο του παιδιού. Το ευαίσθητο παιδί όπως και όλα τα παιδιά, έχει μεγάλη ανάγκη να μεγαλώσει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον αποδοχής και κατανόησης. Οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορεί να το χαρακτηρίζουν συχνά ως υπερευαίσθητο, ντροπαλό ή υπερβολικό στις αντιδράσεις του και μπορεί να επιθυμούν και να προσπαθούν να το αλλάξουν. Όταν όμως το παιδί δέχεται τέτοιου είδους χαρακτηρισμούς και συμπεριφορές από το περιβάλλον του, μπορεί να νιώσει εξαιρετικά απομονωμένο και ένα αίσθημα ντροπής για αυτό που είναι.
Σύμφωνα με την Dr. Aron, τα ευαίσθητα παιδιά δεν χρειάζονται ειδική μεταχείριση. Οι γονείς αλλά και το γενικότερο κοινωνικό περιβάλλον, θα πρέπει να εκτιμούν και να σέβονται το παιδί για αυτό που είναι. Οι ιδιαίτερες ανάγκες του και οι πιθανές έντονες αντιδράσεις του σε ερεθίσματα και καταστάσεις, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με κατανόηση και σεβασμό.
Οι γονείς μπορούν να δουν την ευαισθησία του παιδιού ως δώρο. Αντί να απογοητεύεστε και να θυμώνετε με το παιδί που μπορεί να κλαίει εύκολα ή να αποφεύγει τις τακτικές κοινωνικές καταστάσεις, αντιμετωπίστε την ευαισθησία ως ένα ιδιαίτερο δώρο που πολλοί δημιουργικοί και ταλαντούχοι άνθρωποι το έχουν.
Συνεργαστείτε με το παιδί. Τα ευαίσθητα παιδιά ανταποκρίνονται πολύ καλύτερα όταν συνεργάζονται με τους γονείς και τους ενήλικες, παρά με τη σκληρή πειθαρχεία που μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικά ξεσπάσματα, κλάματα και φωνές. Τα όρια πρέπει να είναι ξεκάθαρα αλλά δε θα πρέπει να επιβάλλονται με φωνές και τιμωρίες.
Επικεντρωθείτε στα δυνατά σημεία του παιδιού. Τα ευαίσθητα παιδιά τείνουν να βλέπουν το δέντρο και όχι το δάσος για αυτό και συχνά αναστατώνονται εύκολα συναισθηματικά. Δώστε έμφαση στα θετικά του παιδιού όπως τη δημιουργικότητα, τη διορατικότητα και την ευστροφία του.
Αποδεχτείτε το παιδί. Ίσως πολλοί γονείς θέλουν να αλλάξουν το παιδί κάνοντάς το λιγότερο ευαίσθητο, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να συμβεί. Είναι επομένως πολύ σημαντική η αποδοχή και ο σεβασμός προς το παιδί για αυτό που είναι πραγματικά.
Δημιουργήστε ένα περιβάλλον ηρεμίας. Από τη φύση τους τα ευαίσθητα παιδιά δεν είναι ιδιαίτερα ανεκτικά στα πολλά ερεθίσματα και στους θορύβους. Ένας χώρος όπου το παιδί μπορεί να ηρεμεί και να χαλαρώνει με χαλαρή μουσική, με σωστό φωτισμό, απαλά χρώματα και ήχους, είναι ιδιαίτερα βοηθητικός.
Κλείνοντας, αυτό που θα πρέπει να θυμούνται οι γονείς είναι ότι τα ευαίσθητα παιδιά, δεν είναι πιο επιρρεπή σε προβλήματα συμπεριφοράς ή λιγότερο ικανά από τα υπόλοιπα παιδιά. Μεγαλώνοντας με κατανόηση και αποδοχή στις ευαισθησίες τους, και έχοντας τις σωστές συναισθηματικές κατευθύνσεις από το περιβάλλον τους, θα μεγαλώσουν και θα εξελιχθούν σε ευτυχισμένους, δημιουργικούς και υγιείς ενήλικες!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Aron, E. N. (2002). The Highly Sensitive Child: Helping Our Children Thrive When the World Overwhelms them. Broadway Books. New York.
Healy, M. (2012). Growing Happy Kids: How to Foster Inner Confidence, Success, and Happiness. Health Communications, Inc. USA.
