Αναμφισβήτητα, όλα τα παιδιά έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά, κλίσεις και ταλέντα! Κάποια παιδιά όμως, χαρακτηρίζονται ως χαρισματικά και ταλαντούχα, γιατί έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες δεξιότητες ή ικανότητες σε έναν ή περισσότερους τομείς. Η λέξη χαρισματικός, περιγράφει το άτομο που έχει υψηλό δυναμικό κυρίως εξαιτίας της κληρονομικότητας, ενώ η λέξη ταλαντούχος περιγράφει το άτομο που έχει ανεπτυγμένες δεξιότητες σε σύγκριση με τα άτομα της ηλικίας του.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει ένα παιδί χαρισματικό και ταλαντούχο;
Γενικότερα θα λέγαμε ότι δεν είναι εύκολο να καθοριστεί το τι είναι ακριβώς το χάρισμα και για αυτό το λόγο έχουν δοθεί κατά καιρούς και διαφορετικοί ορισμοί στη βιβλιογραφία πάνω στην έννοια αυτή. Αυτό που είναι γενικά αποδεκτό, είναι ότι ένα παιδί θεωρείται χαρισματικό όταν έχει τη δυνατότητα να αποδώσει σε ένα επίπεδο ή τομέα πολύ παραπάνω από ότι τα παιδιά της ηλικίας του. Οι τομείς αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν διάφορες δεξιότητες όπως τη χρήση της γλώσσας, την επίλυση προβλημάτων, τις σωματικές και διαπροσωπικές δεξιότητες. Με βάση λοιπόν αυτόν τον ορισμό, ένα χαρισματικό παιδί μπορεί να έχει τη δυνατότητα και το δυναμικό να γίνει για παράδειγμα ένας μεγάλος καλλιτέχνης, ένας άνθρωπος του πνεύματος και των γραμμάτων ή ένας εξαιρετικός αθλητής!
Το οποιοδήποτε χάρισμα ενός παιδιού, οφείλεται και αποδίδεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων – κληρονομικότητα, αναπτυξιακή πορεία πριν από τη γέννηση, ανατροφή. Το χαρισματικό παιδί δεν έχει μόνο το δυναμικό που θα το κάνει να ξεχωρίσει. Έχει και τη δυνατότητα να αναπτύσσει εκείνες τις δεξιότητες που θα το κάνουν να λειτουργήσει σε προχωρημένο επίπεδο. Όταν όλα αυτά αλληλεπιδρούν θετικά με το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού, γίνεται όλο και πιο ικανό σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του στο να κάνει κάποια πράγματα σε ανώτερο βαθμό.
Ένα παιδί μπορεί να έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει προηγμένες και ιδιαίτερες δεξιότητες σε πολλούς τομείς, αλλά το ταλέντο του θα εμφανιστεί σε εκείνους τους τομείς που είναι διαθέσιμοι στο περιβάλλον του. Ο έγκαιρος εντοπισμός των ταλέντων και των χαρισμάτων του παιδιού, του δίνουν τη δυνατότητα να λάβει περισσότερη στήριξη για να αναπτύξει τις έμφυτες κλίσεις και δεξιότητες που έχει, έτσι ώστε να ανακαλύψει τα ενδιαφέροντά του και να αντλεί χαρά και ευχαρίστηση μέσα από αυτά!
Πώς μπορούν οι γονείς να αναγνωρίσουν το χαρισματικό και ταλαντούχο παιδί;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το βασικό χαρακτηριστικό που θα πρέπει να έχει ένα παιδί έτσι ώστε οι γονείς να αναγνωρίσουν το πιθανό του ταλέντο και κλίση, είναι να έχει το δυναμικό και την ικανότητα να αποδίδει σε ένα επίπεδο ή τομέα σημαντικά καλύτερα από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Στην πράξη αυτό θα μπορούσε να σημαίνει για παράδειγμα, ότι ένα παιδί τριών χρονών μπορεί να χρησιμοποιεί τη γλώσσα και να έχει προφορική έκφραση όπως ένα παιδί έξι χρονών, ή ένα εξάχρονο παιδί μπορεί να έχει την ικανότητα να διαβάζει όπως ένα παιδί οχτώ χρονών.
Αν και όπως ήδη έχουμε πει, είναι δύσκολο να καθοριστεί και να οριστεί ακριβώς τι είναι αυτό που κάνει ένα παιδί να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα, οι έρευνες δείχνουν ότι τα χαρισματικά παιδιά παρουσιάζουν ορισμένες από τις ακόλουθες δεξιότητες και ικανότητες:
Γνωστικές δεξιότητες:
- Ικανότητα να εξειδικεύεται σε μία καινούρια δεξιότητα με ασυνήθιστη ταχύτητα.
- Μπορεί να ανακαλεί πληροφορίες και δεξιότητες του παρελθόντος γρήγορα και με ακρίβεια.
- Ικανότητα να θυμάται και να συνδυάζει παλιές εμπειρίες με νέες.
- Πολύ καλή αίσθηση του χιούμορ.
- Αυξημένη εγρήγορση σε ερεθίσματα και χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος.
- Κατακτά βαθύτερη γνώση των πραγμάτων σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του.
- Δημιουργική ικανότητα, πολύπλευρη σκέψη και ικανότητα αυτοσχεδιασμού στο παιχνίδι.
Τρόπος μάθησης:
- Μεγάλη περιέργεια και επιθυμία για μάθηση και γνώση.
- Υψηλό κίνητρο μάθησης σε τομείς που το ενδιαφέρουν.
- Βαριέται εύκολα κάτι όταν δεν υπάρχει πρόκληση.
- Αυξημένη ικανότητα συγκέντρωσης για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε πράγματα που το ενδιαφέρουν.
- Ανώτερες δεξιότητες προγραμματισμού για την ηλικία του.
- Χρησιμοποιεί εναλλακτικούς και ασυνήθιστους τρόπους για να κάνει πράγματα.
- Ασυνήθιστα έντονο ενδιαφέρον και αίσθημα απόλαυσης όταν μαθαίνει κάτι καινούριο.
Κινητικές δεξιότητες:
- Αναπτύσσει συγκεκριμένες κινητικές δεξιότητες πολύ νωρίτερα από τα παιδιά της ηλικίας του.
Γλωσσικές δεξιότητες και ομιλία:
- Πλούσια γνώση λεξιλογίου και χρήση της γλώσσας σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του.
- Δημιουργική χρήση της γλώσσας – φτιάχνει τραγούδια, ιστορίες και έχει ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ.
- Προσαρμόζει τη γλώσσα και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ανάλογα σε αυτόν που απευθύνεται και σύμφωνα με την ηλικία του ατόμου.
- Κατανοεί και εφαρμόζει πολύπλοκες οδηγίες και κανόνες για την ηλικία του.
- Ανάγνωση, γραφή και χρήση των αριθμών σε ανώτερο επίπεδο για την ηλικία του.
Κοινωνικές δεξιότητες:
- Δείχνει ευαισθησία στις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων.
- Χρησιμοποιεί λεκτικές δεξιότητες για να επιλύσει και να χειριστεί συγκρούσεις, καθώς και για να επηρεάσει τη συμπεριφορά ενός άλλου παιδιού.
- Συχνά οργανώνει και κατευθύνει με αρχηγικό τρόπο κοινωνικές δραστηριότητες.
- Συνήθως επιζητεί και απολαμβάνει την παρέα μεγαλύτερων παιδιών ακόμα και ενηλίκων.
- Μπορεί να αναλάβει ευθύνες που συνήθως αναθέτονται σε μεγαλύτερα παιδιά.
- Μπορεί να δείχνει ενδιαφέρον και ευαισθησία σε κοινωνικά ζητήματα που αφορούν αδικίες.
- Μπορεί να έχει ιδιαίτερα υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό του αλλά και από τους άλλους, με αποτέλεσμα να απογοητεύεται.
Οπτικοχωρικές δεξιότητες:
- Ανεπτυγμένες οπτικές δεξιότητες και ιδιαίτερη αντίληψη του χώρου (π.χ. ανώτερη επίδοση στα παζλ, στις κατασκευές, στο σχέδιο και τη ζωγραφική).
Ο ρόλος των γονιών.
Οι γονείς, είτε μεγαλώνουν ένα ιδιαίτερα χαρισματικό παιδί είτε όχι, θα πρέπει να προσπαθούν να ανταποκρίνονται με συνέπεια στις ατομικές ανάγκες και στα ενδιαφέροντα των παιδιών τους. Οπότε οι παρακάτω προτάσεις μπορούν να εφαρμοστούν και να ισχύσουν για όλα τα παιδιά!
- Προσπαθήστε να δώσετε στο παιδί πολλές ευκαιρίες για να μάθει και να δοκιμάσει νέα πράγματα.
- Προσπαθήστε να βρείτε πράγματα και δραστηριότητες για το παιδί που εμπεριέχουν την πρόκληση, αλλά και πράγματα που απολαμβάνει να κάνει το παιδί με ευκολία.
- Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει σε εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
- Στηρίξτε το παιδί στην επιτυχία αλλά και στην αποτυχία του.
- Συζητήστε με το παιδί τα ταλέντα του και την κλίση του πάνω σε κάτι και τρόπους για να τα διαχειριστεί.
- Διδάξτε στο παιδί κοινωνικές δεξιότητες για να προσαρμόζεται σε όλες τις κοινωνικές καταστάσεις και δείξτε του ότι το πιθανό χάρισμα ή ταλέντο δεν αποτελεί δικαιολογία για ανάρμοστη και κακή συμπεριφορά προς τους άλλους.
- Αποφύγετε να ασκείτε υπερβολική πίεση στο παιδί.
- Αποφύγετε την επίδειξη και να μιλάτε υπερβολικά πολύ για το παιδί σας στους άλλους.
- Αποφύγετε τις υπερβολικές φιλοδοξίες και μην έχετε την απαίτηση να τα καταφέρνει το παιδί σε όλους τους τομείς εξίσου καλά.
- Αποφύγετε τον υπερβολικό έλεγχο και την αυταρχικότητα.
Μην ξεχνάτε ότι το χαρισματικό και ταλαντούχο παιδί δεν παύει να είναι παιδί, και έχει τις ίδιες ανάγκες όπως όλα τα παιδιά για αγάπη, υποστήριξη, αποδοχή, σταθερότητα και διασκέδαση. Επίσης οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως, είτε είναι ασυνήθιστα ταλαντούχα είτε όχι, θα κάνουν το καλύτερο δυνατό και θα εκμεταλλευτούν το δυναμικό τους στο μέγιστο, μόνο αν βρίσκονται σε ένα περιβάλλον που παρέχει συνεχή υποστήριξη και ενθάρρυνση στις ικανότητες και στα ενδιαφέροντά του!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία
Department for Education and Children’s Services (2010). ‘Gifted Children and Students Policy to preschool & school.)
Freeman J. (1996). Gifted children. In V. Varma (Ed.), ‘Coping with Children in Stress.’ Aldershot, UK: Ashgate Publishing Ltd., 73-87.
George D. (1997). Parenting of Gifted Children. In K.N. Dwivedi (Ed.), ‘Enhancing Parenting Skills.’ West Sussex: Wiley & Sons Ltd., 189-204.
Talay-Ongan A. (1998). ‘Typical and Atypical Development in Early Childhood: The Fundamentals.’ St Leonards, NSW: Allen & Unwin, 224-235.
