Η παρορμητικότητα (ή αυθορμητισμός), είναι ένα στοιχείο της προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από την τάση ενός ατόμου να ξεκινάει μια συμπεριφορά χωρίς επαρκή προνοητικότητα ως προς τις συνέπειες των πράξεών του, ενεργεί δηλαδή υπό την παρόρμηση της στιγμής. Η παρορμητικότητα έχει σχετιστεί με την ανάληψη κινδύνων, την έλλειψη σχεδιασμού και με τη γρήγορη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον έχει αποδειχθεί ότι είναι ένα σημαντικό συστατικό της διάσπασης προσοχής (ΔΕΠΥ/ADHD). Ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, η παρορμητικότητα αποτελεί μέρος της φυσιολογικής συμπεριφοράς που συμβάλλει στην προσαρμοστική λειτουργία.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν διάφορες πτυχές της παρορμητικότητας. Ερευνητές έχουν προτείνει ένα μοντέλο παρορμητικότητας που περιλαμβάνει 3 παράγοντες: Προσοχής (βαριέται εύκολα), κίνησης (αναλαμβάνει δράση) και γνωστικής (αδυναμία σχεδιασμού). Πρόσφατες θεωρίες έχουν προτείνει πέντε διαφορετικές πτυχές της παρορμητικότητας:
Η τάση του ατόμου να ενεργεί απερίσκεπτα, ενώ βρίσκεται σε θετικό κλίμα.
Η τάση του ατόμου να ενεργεί απερίσκεπτα, ενώ βρίσκεται σε αρνητική διάθεση.
Η αδυναμία του ατόμου να προβλέψει τις μελλοντικές συνέπειες των ενεργειών του.
Η αδυναμία του ατόμου να ακολουθήσει με επιμονή μια εργασία.
Η εμπειρία των θετικών συναισθημάτων απέναντι σε παράτολμες πράξεις.
Άμα μας ρωτούσαν αν θα προτιμούσαμε δίπλα μας ένα άτομο που μπορεί να κοντρολάρει τον εαυτό του, να ελέγχει την οποιαδήποτε παρόρμησή του, καθώς και το πως θα παρουσιαστεί στο κοινωνικό σύνολο, με σκοπό πάντα να γίνεται αρεστός στους άλλους, με άλλα λόγια έναν “κοινωνικό χαμαιλέοντα”, ή ένα άτομο αυθόρμητο και ειλικρινές, δε ξέρω τι θα επιλέγαμε. Σύμφωνα με έρευνες, οι άνθρωποι που φημίζονται για τον αυτοέλεγχό τους, μπορεί να είναι ελκυστικοί στους άλλους αλλά οι ίδιοι βιώνουν τις σχέσεις τους πολύ πιο επιφανειακά και είναι λιγότερο ευτυχισμένοι σε αυτές. Αντιθέτως, οι άνθρωποι που δεν φημίζονται για τον αυτοέλεγχο τους, παρόλα τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν με την παρορμητικότητά τους, ζουν τις σχέσεις τους πολύ πιο έντονα και αισθάνονται περισσότερο ικανοποιημένοι. Οι αυθόρμητοι άνθρωποι επικοινωνούν πολύ πιο αληθινά και πιο οικεία, αλλά παράλληλα έχουν την τάση να εκφράζουν απόψεις ή συναισθήματα που μπορεί να πονέσουν τους άλλους και αυτό είναι το τίμημα στις σχέσεις τους.
Κάθε παιδί έχει ξεχωριστό χαρακτήρα και οφείλουμε κάθε συμπεριφορά μας να αποδέχεται και να σέβεται τη διαφορετικότητα. Με βασικό γνώμονα αυτό, ακολουθούν κάποιες πρακτικές συμβουλές στην αντιμετώπιση των παρορμητικών παιδιών:
– Δεν πρέπει να αποδίδονται ονομασίες και σύνδρομα στη συμπεριφορά του παιδιού, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να νιώσει προβληματικό και περιθωριοποιημένο, με αποτέλεσμα να αντιδράσει με άσχημο τρόπο.
– Καλό θα είναι να ενθαρρύνεται η παραμικρή βελτίωση στη συμπεριφορά του παιδιού και να επισημαίνεται τι έκανε καλά.
– Κάτι που συχνά παραλείπεται είναι η αντιμετώπιση του κάθε παιδιού ως ξεχωριστή οντότητα. Ακόμη και αν ένα άτομο λειτουργεί άψογα με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο, δεν σημαίνει ότι οι ίδιες μέθοδοι θα λειτουργήσουν το ίδιο αποτελεσματικά και για το άλλο άτομο.
– Ένα ανήσυχο και υπερκινητικό παιδί θα πρέπει να προσεγγίζεται με λίγα λόγια. Μικρές και λιγοστές προτάσεις είναι πιθανότερο να γίνουν κατανοητές και να ακολουθηθούν, σε σχέση με πολύπλοκα «κηρύγματα».
– Αν χρειάζεται να διαλέξει κάτι, καλό θα είναι να του δίνονται δύο επιλογές.
– Στις περιπτώσεις που το παιδί δεν μπορεί να συγκεντρώσει την προσοχή του ή αφαιρείται ενώ ασχολείται με κάτι, πρέπει να αντιμετωπίζεται με κατανόηση. Ίσως κάποιος ουδέτερος ήχος ή ένα άγγιγμα το επαναφέρει στην πραγματικότητα.
– Αν δεν μπορεί να ολοκληρώσει δραστηριότητες λόγω της ανησυχίας και της υπερκινητικότητάς του, το καλύτερο πρότυπο είναι τα άτομα που συμβιώνει μαζί. Θα πρέπει να είναι δίπλα του για να του δείξουν την κατεύθυνση.
Οι γονείς με ένα παιδί παρορμητικό δεν πρέπει να εγκλωβιστούν στο άγχος των επιδόσεών του και των επιτυχιών του. Αν διατηρούν καλή σχέση μαζί του, είναι πολύ πιθανό να βελτιωθεί η αυτοεκτίμησή του και σταδιακά να αρχίσει να αποδίδει καλύτερα αποκτώντας περισσότερο αυτοέλεγχο στη συμπεριφορά του.
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
