Οι καυγάδες και οι συγκρούσεις των παιδιών είναι σχεδόν αναπόφευκτες. Αν ανατρέξουμε στα παιδικά μας χρόνια σίγουρα θα έχουμε να θυμηθούμε τσακωμούς με φίλους και συμμαθητές. Οι συγκρούσεις στην παιδική ηλικία, όσο περίεργο και αν ακούγεται βοηθούν τα παιδιά. Μέσα από αυτές δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να ανακαλύψουν θετικούς τρόπους για να επιλύουν τις διαφορές τους – δεξιότητα που θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη στη μετέπειτα ζωή τους.
Έρευνες δείχνουν πως αν η δεξιότητα της επίλυσης των συγκρούσεων δεν κατακτηθεί κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας, στην ενήλικη ζωή θα είναι πολύ πιο δύσκολο για το άτομο να μάθει να λύνει τις διαφορές του με ήπιο και διαλλακτικό τρόπο. Τα αποτελέσματα αυτής της έλλειψης δυστυχώς, είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθούν αργότερα στην ενήλικη ζωή του ατόμου με βίαιη και παραβατική συμπεριφορά.
Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο, τα παιδιά σταδιακά επεκτείνουν την ικανότητά τους να εξισορροπούν τα δικαιώματα, τις ανάγκες και τα θέλω τους με εκείνα των άλλων. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, το παιδί αρχίζει και αναπτύσσει απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες καθώς και το χαρακτήρα του.
Σύμφωνα με την Karen Stephens (ειδική σε θέματα ανάπτυξης των παιδιών), για να μπορέσουν τα παιδιά να χειριστούν τις συγκρούσεις, αρχικά θα πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν και να προσδιορίζουν τα συναισθήματά τους. Σε δεύτερη φάση, θα πρέπει να μάθουν τον τρόπο για να ελέγχουν τα συναισθήματα αυτά, καθώς και τον τρόπο για να τα εκφράζουν – αυτό είναι και το πιο δύσκολο στάδιο.
Αφού τα παιδιά καταφέρουν όλα αυτά, έχουν να αντιμετωπίσουν ακόμα μία πρόκληση. Θα πρέπει να μάθουν να ερμηνεύουν τα συναισθήματα των άλλων. Για να το πετύχουν αυτό, θα πρέπει να κατανοήσουν ότι ο κάθε άνθρωπος έχει συναισθήματα και επιθυμίες. Όπως αντιλαμβάνεστε, είναι αρκετά δύσκολο για ένα παιδί να μπορέσει να δείχνει ευαισθησία στους άλλους και να καταφέρει να βλέπει τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες – άρα απαιτείται χρόνος και εξάσκηση.
Για να βοηθήσουν οι γονείς τα παιδιά να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες, η Stephens προτείνει τα εξής:
-
Το λεξιλόγιο των συναισθημάτων. Οι γονείς αρχικά μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στο πώς να εκφράζουν με λέξεις τα συναισθήματά τους. Συνδυάζοντας τις λέξεις με τις εκφράσεις του προσώπου, είναι μια καλή αρχή για τα παιδιά να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται και να κατανοούν τα συναισθήματα. Για παράδειγμα, “Όταν κατσουφιάζεις μπορώ να καταλάβω ότι είσαι στεναχωρημένος”. Ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει το ίδιο παρατηρώντας τις εκφράσεις των άλλων. Εμπλουτίστε το λεξιλόγιο με συναισθήματα που έχουν να κάνουν με τις συγκρούσεις όπως φόβος, αμηχανία, θυμός, ανησυχία, μοναξιά, ντροπή κ.α.
-
Θέστε τους κανόνες και τα όρια. Μοιραστείτε με τα παιδιά τα πιστεύω σας και τα όρια. Τονίστε το δικαίωμα που έχει ο καθένας για συναισθηματική και σωματική ασφάλεια, και ξεκαθαρίστε στο παιδί ποιες συμπεριφορές δεν είναι αποδεκτές. Για παράδειγμα, “Είναι ανεπίτρεπτο να πετάς πράγματα όταν θυμώνεις. Πες μου τι είναι αυτό που σε ενοχλεί”.
-
Λειτουργήστε ως θετικό πρότυπο. Τα παιδιά παρατηρούν συνεχώς τη συμπεριφορά των γονιών τους και μαθαίνουν μέσα από αυτήν. Αν θέλετε να αλλάξει κάποιες αρνητικές συμπεριφορές το παιδί όπως τις φωνές και τους χαρακτηρισμούς προς τους άλλους, προσέξτε πρώτα τη δική σας συμπεριφορά. Πείτε στο παιδί ότι μπορεί να αισθάνεται όπως θέλει αλλά πρέπει πάντα να ελέγχει τη συμπεριφορά του.
-
Ενθαρρύνετε το διάλογο ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων. Ζητήστε από το παιδί να εκφράζει με λόγια αυτό που θέλει ή χρειάζεται, χωρίς να κλοτσάει ή να μουτρώνει.
-
Βοηθήστε το παιδί να χειρίζεται τα συναισθήματά του εποικοδομητικά. Όταν το παιδί μπορεί να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του και την πηγή που προκαλεί αυτά τα συναισθήματα, τότε μπορεί να αναζητήσει και εναλλακτικές λύσεις για να τα χειριστεί πιο αποτελεσματικά. Για παράδειγμα, “Δείχνει θυμωμένος που το άλλο παιδί δεν σου δίνει τα παιχνίδια του. Βλέπεις όμως ότι το κλάμα δεν βοηθάει. Θέλεις να βρούμε ένα άλλο παιχνίδι για να παίξεις;”. Επικεντρωθείτε στο πώς μπορεί το παιδί να επιλύει το πρόβλημα χωρίς θυμό.
-
Εκμεταλλευτείτε τις ευκαιρίες για παιχνίδι με συνομήλικα παιδιά. Όταν το παιδί εκτίθεται σε χώρους με άλλα παιδιά, έχει την ευκαιρία να εξασκηθεί στην επίλυση συγκρούσεων.
-
Δείξτε στο παιδί ποιες είναι οι επιλογές τους. Επειδή τα παιδιά βρίσκονται ακόμα στη φάση που μαθαίνουν για τα συναισθήματα και τη διαχείρισή τους, δίνοντας τις επιλογές τους, τα βοηθάτε να ελέγξουν τα ξεσπάσματά τους και να ηρεμήσουν. Για παράδειγμα, “Οι φωνές δεν έχουν αποτέλεσμα. Υπάρχουν δύο πράγματα που μπορείς να κάνεις, …”
-
Καταδικάστε τη λεκτική και σωματική βία. Αν αντιληφθείτε επιθετική συμπεριφορά, καταδικάστε την αμέσως. Για παράδειγμα, “Δεν σου επιτρέπω να χτυπάς τον Κώστα, όπως και δεν επιτρέπω στον Κώστα να χτυπήσει εσένα. Σκέψου άλλο τρόπο για να λύσεις τη διαφωνία σας”.
-
Αποφύγετε να λύσετε εσείς το πρόβλημα του παιδιού – απλά καθοδηγείστε το. Αν σας ζητήσει το παιδί βοήθεια, δώστε του την ευκαιρία να σας μιλήσει κάνοντάς του ερωτήσεις έτσι ώστε να αναλύσει την κατάσταση. Για παράδειγμα, “Ποιο είναι το πρόβλημα; Πώς προσπάθησες να το λύσεις; Ήταν αποτελεσματικός αυτός ο τρόπος; Υπάρχει κάτι άλλο που μπορείς να κάνεις;”. Συζητήστε μαζί με το παιδί τα υπέρ και τα κατά της κάθε επιλογής και συμφωνείστε σε ένα σχέδιο δράσης.
-
Ενθαρρύνετε και επιβραβεύστε κάθε θετική προσπάθεια του παιδιού.
Να θυμάστε ότι με υπομονή, επιμονή και σταθερότητα, το παιδί θα καταφέρει να αναπτύξει επιτυχώς τη δεξιότητα της επίλυσης των συγκρούσεων. Βοηθώντας τα παιδιά να επιλύουν τις διαφορές τους με ήρεμο και διαλλακτικό τρόπο, τα βοηθάτε να αποκτήσουν μια από τις πιο σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες που θα αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντική σε όλες τις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις του παιδιού στη μετέπειτα ζωή του!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
