Ενοχή! Ένα συναίσθημα αναμφισβήτητα δυνατό. Όλοι μας έχουμε κάνει πράγματα που έχουμε μετανιώσει και έχουμε νιώσει ενοχή για αυτά. Πράγματα που ίσως θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει καλύτερα ή πράγματα που δεν θα έπρεπε να κάνουμε καθόλου. Μερικές φορές νιώθουμε ενοχές όταν η συμπεριφορά μας παραβαίνει τους ηθικούς μας κώδικες και τις οικογενειακές μας αξίες. Άλλες φορές νιώθουμε ενοχή γιατί δουλεύουμε πολύ και άλλες γιατί δουλεύουμε λίγο, ή καθόλου. Και κάποιες φορές νιώθουμε απλά ενοχή!
Οι περισσότεροι γονείς νιώθουν έστω και σε μικρό βαθμό ενοχή κατά τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους – τουλάχιστον οι καλοί γονείς. Η ενοχή σε φυσιολογικά επίπεδα είναι σημάδι αγάπης και επιθυμίας να κάνουν οι γονείς το καλύτερο που μπορούν για να μεγαλώσουν ένα υγιές παιδί (η ενοχή έχει τη θετική πλευρά της βελτίωσης).
Η ενοχή προκύπτει όταν οι γονείς γνωρίζουν ότι θα μπορούσαν να είναι ακόμα καλύτεροι για τα παιδιά τους αλλά αποτυχαίνουν σε αυτό. Είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να έρχεται και να φεύγει, μπορεί να είναι σε ήπιο βαθμό ή και εξουθενωτικό. Στη θετική της εκδοχή, η ενοχή λειτουργεί σαν ένα προειδοποιητικό σημάδι που απαιτεί την προσοχή μας για να αναθεωρήσουμε μία κατάσταση. Αν μπορέσουμε και την χρησιμοποιήσουμε θετικά, θα λειτουργήσει ως κίνητρο για βελτίωση. Αν όμως δεν την αντιμετωπίσουμε, μπορεί να εξελιχθεί σε χειρότερο συναίσθημα όπως αυτό της ντροπής και της αναξιότητας.
Πότε οι γονείς νιώθουν ενοχή;
Μερικοί γονείς νιώθουν ενοχή για ό,τι πάει στραβά για τα παιδιά τους. Αν για παράδειγμα το παιδί χρειαστεί να βάλει σιδεράκια στα δόντια ή γυαλιά για τη μυωπία, μπορεί να νιώσουν ενοχή γιατί δεν έδωσαν καλά γονίδια στα παιδιά. Μπορεί να νιώθουν ενοχή γιατί δεν βγάζουν πολλά χρήματα για να προσφέρουν τα πάντα στα παιδιά τους ή μπορεί να νιώθουν ενοχή γιατί είναι πλούσιοι και το παιδί καλομαθαίνει στην άνετη ζωή. Οι πιο συχνές αιτίες που προκαλούν το συναίσθημα της ενοχής σύμφωνα με τους ειδικούς είναι οι εξής:
- Οι πολλές ώρες εργασίας και η έλλειψη παρουσίας στο σπίτι
- Η περισσότερη προσοχή πάει στη δουλειά και στο σπίτι
- Το διαζύγιο
- Η έλλειψη επικοινωνίας
- Οι φωνές, οι τσακωμοί και το ξύλο
- Η αίσθηση της υπερβολικής αυστηρότητας
- Η υπερβολική άσκηση πίεσης στο παιδί
- Η έλλειψη πίεσης στο παιδί
- Η ασυνέπεια στην πειθαρχία, στους κανόνες και στα όρια
- Η έλλειψη χρόνου με το παιδί και την οικογένεια
Όποια και αν είναι η κατάσταση, οι περισσότεροι γονείς νιώθουν ενοχή γιατί δεν είναι οι τέλειοι γονείς. Πότε μπορούμε όμως να πούμε ότι κάποιος είναι τέλειος γονιός; Υπάρχει άραγε αυτό το ιδανικό που έχουν στο μυαλό τους οι γονείς; Το πιθανότερο είναι πως το τέλειο και το ιδανικό είναι μάλλον αδύνατο να επιτευχθούν.
Πότε η ενοχή γίνεται κακός σύμβουλος;
Η ενοχή μπορεί να έχει κακή επίδραση όχι μόνο στους γονείς αλλά και στα παιδιά. Κάποιες φορές οι γονείς επιλέγουν συμπεριφορές που θα τους κάνουν να αποφύγουν το συναίσθημα της ενοχής και του φόβου. Για παράδειγμα, ένας γονιός μπορεί να αισθάνεται άσχημα που δε βλέπει πολλές ώρες το παιδί του γιατί λείπει στη δουλειά, και έτσι επιλέγει τα υλικά αγαθά ως υποκατάστατο του χρόνου για να καλύψει το συναίσθημα ενοχής.
Πολλές φορές η ενοχή δημιουργεί στους γονείς λάθος πεποιθήσεις όπως “Αν δεν κάνω αυτό που μου ζητάει, δε θα ξέρει πόσο πολύ το αγαπάω”, “Αν φερθώ αυστηρά, θα νομίζει ότι είμαι κακιά”, “Πρέπει να προστατέψω το παιδί μου από τους μπελάδες”. Οι ενοχικοί γονείς αποκτούν συχνά τη θέση του θύματος στη σχέση τους με το παιδί. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι τα παιδιά διδάσκονται αρνητικούς τρόπους για να αποκτήσουν αυτά που θέλουν και γίνονται χειριστικά – αυτό θα τους στοιχίσει στο μέλλον γιατί η πραγματικότητα της ζωής είναι πολύ διαφορετική.
Τα παιδιά αυτό που έχουν πραγματικά ανάγκη δεν είναι τα δώρα ή τη λανθασμένη επιβράβευση – αντίθετα αυτό που χρειάζονται είναι γονείς δυνατούς, που πιστεύουν στον εαυτό τους και μπορούν να αγαπούν τα παιδιά τους βάζοντας ξεκάθαρα όρια.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Για αρχή αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι να αναγνωριστεί το συναίσθημα της ενοχής και ποιες καταστάσεις το προκαλούν.
- Στη συνέχεια οι γονείς μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους έτσι ώστε να βρουν έναν πιο υγιή τρόπο για να διαχειριστούν τα συναισθήματα ενοχής που νιώθουν. Κρατήστε για λίγο απόσταση από την κατάσταση και σκεφτείτε τι είναι αυτό που θέλετε να διδάξετε στο παιδί σας και θα του φανεί χρήσιμο στο μέλλον.
- Οι γονείς πρέπει να θυμούνται πως δεν υπάρχει τέλειος γονιός και ούτε χρειάζεται να είναι τέλειος ο τρόπος διαπαιδαγώγησης που ακολουθούν. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μαθαίνουν και να διδάσκονται από κάθε εμπειρία της ζωής τους – ακόμα και από τα λάθη των γονιών τους. Η ενοχή σας, δεν βοηθάει τα παιδιά να διδαχτούν από τα λάθη.
- Προσπαθήστε να βάλετε ως στόχο τη βελτίωση και όχι την τελειότητα. Κανένας μας δεν μπορεί να είναι τέλειος – ούτε τα παιδιά αλλά ούτε και οι γονείς. Οι άνθρωποι είναι περίπλοκα όντα και καμιά φορά απρόβλεπτα, αλλά έχουν την ικανότητα να αλλάζουν και να βελτιώνονται.
Δείξτε κατανόηση και συμφιλιωθείτε με τα λάθη σας. Ξεπεράστε το παρελθόν και σκεφτείτε πως πράξατε το καλύτερο για εκείνη τη δεδομένη στιγμή σύμφωνα με αυτά που πιστεύατε, και δείτε πώς θα βελτιώσετε την κατάσταση στο μέλλον. Όταν κουβαλάτε την ενοχή πάνω σας κάνετε κακό τόσο στον εαυτό σας όσο και στο παιδί σας. Να θυμάστε πως ένα λάθος δεν μπορεί να σας κάνει κακούς γονείς στα μάτια των παιδιών σας.
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
