Τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν και αρχίζουν να φεύγουν από την αγκαλιά των γονιών τους, γίνονται κομμάτι ενός μεγαλύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος. Αποκτούν φίλους, συμμαθητές και διαμορφώνουν σχέσεις. Ακριβώς όπως τα παιδιά μπουσουλάνε πριν περπατήσουν, και περπατάνε προτού μάθουν να τρέχουν, έτσι και στις κοινωνικές δεξιότητες, δείχνουν επίσης μια αναπτυξιακή ακολουθία. Τα παιδιά καθώς ωριμάζουν, αρχίζουν και κατανοούν καλύτερα τις κοινωνικές σχέσεις, και δίνουν το ανάλογο βάθος και νόημα σε αυτές.
Το κάθε παιδί έχει το δικό του ταμπεραμέντο και ως εκ τούτου, μερικά παιδιά απολαμβάνουν τις πολλές κοινωνικές δραστηριότητες, ενώ άλλα παιδιά προτιμούν λιγότερες. Ενώ οι κοινωνικές προτιμήσεις επηρεάζονται ως ένα βαθμό από γενετικούς παράγοντες, αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν “κοινωνική ικανότητα” είναι μια δεξιότητα που διδάσκεται, μαθαίνεται και βελτιώνεται.
Τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη να είναι τα πιο δημοφιλή μέσα στην τάξη, στα αθλήματα ή στη γειτονιά, αλλά έχουν ανάγκη τις καλές κοινωνικές δεξιότητες. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που απορρίπτονται συνεχώς από τους συνομηλίκους τους, νιώθουν μοναξιά, έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς.
Τι είναι οι κοινωνικές δεξιότητες;
Στη βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετοί ορισμοί για τις κοινωνικές δεξιότητες, αλλά θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε σε μία πρόταση ότι είναι η ικανότητα να δημιουργείς και να διατηρείς ικανοποιητικές σχέσεις. Οι κοινωνικές δεξιότητες περιλαμβάνουν την παρατήρηση, τη σκέψη, και τη συμπεριφορά.
Η παρατήρηση αναφέρεται στην αντίληψη της κοινωνικής κατάστασης. Για παράδειγμα, πρόκειται για μια επίσημη ή ανεπίσημη κατάσταση; Είναι φίλοι μας, γνωστοί μας ή άγνωστοι; Οι διαφορετικές καταστάσεις απαιτούν και διαφορετική συμπεριφορά.
Επίσης, η κοινωνική παρατήρηση αναφέρεται στον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άλλοι. Πώς συμπεριφέρονται οι περισσότεροι σε μια ανάλογη κατάσταση; Παρατηρώντας τις αντιδράσεις των άλλων, τα παιδιά μπορούν επίσης να αντιληφθούν τι αλλαγή μπορούν να κάνουν στη συμπεριφορά τους. Αν για παράδειγμα το άλλο παιδί δείχνει να βαριέται με αυτό που παίζουν τώρα, θα μπορούσε να προτείνει κάτι καινούριο ή να ρωτήσει τι θα ήθελε το άλλο παιδί να κάνουν.
Τα παιδιά που έχουν αδυναμία στην κοινωνική παρατήρηση, ακόμα και ασυναίσθητα, μπορεί να ενοχλήσουν ή να φέρουν σε αμηχανία τους άλλους. Μπορεί να κάνουν πράγματα που να μην είναι ανάλογα της περίστασης, όπως για παράδειγμα να γελάσουν ή να φερθούν ανώριμα σε μια πολύ σοβαρή κατάσταση, ή μπορεί να συνεχίσουν να φέρονται με αυτόν τον τρόπο γιατί αγνοούν τα σήματα των άλλων για να σταματήσουν.
Η σκέψη αφορά την ερμηνεία της συμπεριφοράς των άλλων για να κατανοήσουμε γιατί κάποιος κάνει αυτό που κάνει. Έχει φιλική ή επιθετική διάθεση; Ήταν σκόπιμο ή τυχαίο; Επίσης αφορά την ικανότητα πρόβλεψης για τις πιθανές αντιδράσεις των άλλων έτσι ώστε να βρεθεί μια αποτελεσματική στρατηγική που θα επηρεάσει το άλλο άτομο θετικά.
Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που δυσκολεύονται με τις κοινωνικές σχέσεις, συχνά παρερμηνεύουν τις προθέσεις των άλλων. Επίσης, δυσκολεύονται με την επίλυση των κοινωνικών συγκρούσεων.
Η συμπεριφορά στην κοινωνική της διάσταση, έχει να κάνει με την αλληλεπίδραση των ανθρώπων με θετικό τρόπο. Μερικά παιδιά ξέρουν τι πρέπει να κάνουν αλλά δυσκολεύονται να το εκδηλώσουν, και άλλα παιδιά μπορεί να ενεργούν παρορμητικά χρησιμοποιώντας ακατάλληλα σχόλια.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Τα περισσότερα παιδιά μπορεί να είναι κοινωνικά αδέξια μερικές φορές, μπορεί να φαίνονται ότι δεν έχουν ευαισθησία, μπορεί να γίνονται αγενή ή ενοχλητικά, ή να βιώνουν περιστασιακά την απόρριψη στην προσπάθειά τους να κάνουν φίλους.
Τα παιδιά μαθαίνουν πολλά από τον τρόπο που τους συμπεριφέρονται οι γονείς τους, αλλά και παρατηρώντας τον τρόπο που αλληλεπιδρούν οι γονείς τους με τους άλλους. Ο στόχος των γονιών θα πρέπει να είναι να διδάξουν συγκεκριμένες δεξιότητες, και στη συνέχεια να αναζητήσουν και να στηρίξουν μια ποικιλία καταστάσεων όπου μπορούν αυτές να εφαρμοστούν και να βελτιωθούν.
Σκεφτείτε τα τρία συστατικά που περιλαμβάνουν οι κοινωνικές δεξιότητες και δείτε σε ποιο από αυτά παρουσιάζει αδυναμία το παιδί – παρατήρηση, σκέψη, συμπεριφορά. Για παράδειγμα, ίσως χρειαστεί να βοηθήσετε το παιδί μέσω της παρατήρησης στο πάρκο, να ερμηνεύει τις αντιδράσεις και τις συμπεριφορές των άλλων παιδιών, “Ο Κώστας ενοχλήθηκε που του μίλησε απότομα ο Γιάννης”, “Η Μαρία θύμωσε που της πήραν τη σειρά”.
Αν το παιδί δυσκολεύεται να βρει τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφερθεί σε μια κοινωνική κατάσταση, εξηγείστε του την κατάσταση ή τη συμπεριφορά του άλλου παιδιού, δώστε πιθανές απαντήσεις και αφήστε το να αξιολογήσει την πιθανή έκβασή τους.
Τέλος, δημιουργήστε ευκαιρίες όπου θα μπορέσει το παιδί να εφαρμόσει τις κοινωνικές δεξιότητες που έμαθε μέσα από κατάλληλες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, ίσως για αρχή είναι καλό να επιλέξετε η συναναστροφή να γίνεται με ένα παιδί τη φορά (πιο διαχειρίσιμη κατάσταση), και σταδιακά σε ομάδες παιδιών.
Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων θέλει χρόνο και εξάσκηση, καθώς και ότι το κάθε παιδί μαθαίνει με διαφορετικούς ρυθμούς κάτι καινούριο. Η συνεργατική και δημιουργική διάθεση των γονιών, μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν και να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Christon, DC: APA Books.
Elman, N. & Moore, E. (2003). The Unwritten Rules of Friendship; Simple Strategies , New York, London.
