Οι περισσότεροι από εμάς όταν ακούμε τη λέξη δημιουργικότητα, αντιλαμβανόμαστε την έννοια στο πλαίσιο της τέχνης. Αν και η τέχνη είναι σημαντική, στην πραγματικότητα αποτελεί μόνο ένα μικρό κομμάτι της δημιουργικότητας. Η δημιουργικότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθημερινά σε κάθε πτυχή της ζωής μας!
Πώς ορίζεται η δημιουργικότητα; Έχουν γίνει πολλές συζητήσεις και προσπάθειες για να δοθεί ένας ορισμός για το τι είναι η δημιουργικότητα, και τις περισσότερες φορές δίνονται διαφορετικές ερμηνείες. Παρόλα αυτά, στη βιβλιογραφία επικρατεί η άποψη πως η δημιουργική διαδικασία περιλαμβάνει έναν αριθμό στοιχείων όπως είναι η φαντασία, η πρωτοτυπία, η επίλυση προβλημάτων και η ικανότητα να παράγεις ένα άξιο αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, όταν σκέφτεσαι δημιουργικά, μπορείς και κοιτάζεις τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία, χωρίς να περιορίζεσαι από κανόνες, καλούπια και στερεοτυπίες.
Με αυτήν την έννοια, είναι εύκολο να σκεφτούμε γιατί η δημιουργικότητα έχει χαρακτηριστεί ως η δεξιότητα του 21ου αιώνα και γιατί είναι τόσο σημαντική στα παιδιά. Η κατανόησή της είναι ζωτικής σημασίας γιατί συνδέεται άμεσα με τη μελλοντική επιτυχία των παιδιών. Δίνοντας στα παιδιά χώρο και χρόνο για να είναι δημιουργικά, τους δίνουμε τα εργαλεία που θα χρειαστούν για να αντιμετωπίσουν προβλήματα που ενδέχεται να έρθουν στο δρόμο τους σε όλες τις πτυχές της ζωής τους!
Όταν τα παιδιά δημιουργούν…
Οι περισσότερες θεωρίες που αφορούν στην ανάπτυξη των παιδιών, συμφωνούν πως τα μικρά παιδιά είναι εξαιρετικά δημιουργικά, έχοντας μια φυσική τάση να φαντασιώνονται, να πειραματίζονται και να εξερευνούν το περιβάλλον τους. Η δημιουργικότητα γίνεται πιο ορατή όταν οι γονείς αλλά και οι ενήλικες γενικότερα, δίνουν έμφαση στις γνωστικές διεργασίες που χρησιμοποιούν τα παιδιά παρά στο αποτέλεσμα που επιτυγχάνουν. Ωστόσο, αυτό το υψηλό επίπεδο δημιουργικότητας δεν διατηρείται πάντοτε σε όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και στην ενηλικίωση.
Η δημιουργικότητα είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με την προσωπικότητα, τον συναισθηματικό κόσμο και τις δεξιότητες σκέψης των παιδιών. Χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως είναι η αυτοπεποίθηση, η περιέργεια, τα κίνητρα, ή συναισθηματικές διεργασίες όπως η συναισθηματική έκφραση στο παιχνίδι, η ευχαρίστηση στην αντιμετώπιση προκλήσεων, η συμμετοχή σε δραστηριότητες και η διαχείριση τους άγχους, ή γνωστικές ικανότητες όπως η ευελιξία σκέψης, η γνώση και η κρίση, είναι όλα μαζί στοιχεία που εμπλέκονται στη δημιουργική διαδικασία.
Για να εκφραστούν δημιουργικά τα παιδιά χρειάζονται ένα συνδυασμό χαρακτηριστικών. Μερικά παιδιά μπορεί να έχουν ήδη τα απαραίτητα στοιχεία, και άλλα μπορεί να χρειάζονται βοήθεια, ενθάρρυνση και ανάπτυξη δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να μην επιλέξει να σκεφτεί δημιουργικά γιατί του λείπει αυτοπεποίθηση και δεν πιστεύει πως έχει τίποτα αξιόλογο να προσφέρει, ή μπορεί να νιώθει άγχος όταν του δίνεται μια δραστηριότητα με πολλές πιθανές λύσεις.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Για να μπορέσουν τα παιδιά να σκεφτούν δημιουργικά είναι σημαντικό να βρίσκονται σε ένα περιβάλλον με πολλές ευκαιρίες που διεγείρει τη διαδικασία της σκέψης. Οι γονείς μπορούν να απευθύνουν ανοιχτές ερωτήσεις στα παιδιά και να τα ενθαρρύνουν να μοιράζονται τη γνώμη τους (πχ. Ποια είναι η γνώμη σου για αυτό; Τι νομίζεις πως μπορεί να σημαίνει;). Μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπα δημιουργικής σκέψης και συμπεριφοράς, να ενθαρρύνουν τον πειραματισμό και την επιμονή, και να επαινούν τα παιδιά σε κάθε προσπάθεια που κάνουν για να δώσουν απαντήσεις.
Επίσης, η εξερεύνηση και ο πειραματισμός ενισχύουν τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι μέσα από το παιχνίδι. Τόσο η δημιουργικότητα όσο και το παιχνίδι, απαιτούν φαντασία, διορατικότητα, επίλυση προβλημάτων, ευελιξία σκέψης, εμπειρία συναισθημάτων και δυνατότητα επιλογών.
Όταν επιτρέπουμε στα παιδιά να πειραματιστούν και να κάνουν λάθη, ουσιαστικά απελευθερώνουμε τη δημιουργική τους σκέψη. Νιώθουν ελεύθερα να φανταστούν, να εφεύρουν, να δημιουργήσουν και να δοκιμάσουν νέους τρόπους για να κάνουν πράγματα. Οι ερωτήσεις κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας ή όταν προκύπτει ένα πρόβλημα όπως “Με ποιον άλλο τρόπο θα μπορούσαμε να κάνουμε αυτό ή να λύσουμε αυτό;”, ενθαρρύνουν τα παιδιά να σκεφτούν εναλλακτικά και να δημιουργήσουν.
Η πιο ευνοϊκή κατάσταση για την ενίσχυση της δημιουργικότητας φαίνεται να είναι όταν οι γονείς δείχνουν ενδιαφέρον για το δημιουργικό δυναμικό των παιδιών, όταν ενθαρρύνουν τα παιδιά να δημιουργήσουν τις δικές τους προσωπικές ερμηνείες για τη γνώση και τα γεγονότα. Έτσι τα παιδιά μαθαίνουν να υποστηρίζουν τις δικές τους ιδέες (ιδιαίτερα όταν αυτές δεν είναι σύμφωνες με εκείνες των άλλων), να κρίνουν πότε είναι σκόπιμη η διαφωνία και πότε είναι σκόπιμη η συμμόρφωση.
Συνοψίζοντας, η δημιουργικότητα είναι ένα σημαντικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Είναι προτιμότερο να την σκεφτόμαστε ως μια διαδικασία που απαιτεί ένα μείγμα συστατικών, συμπεριλαμβανομένων των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους παρέχοντας ένα δημιουργικό περιβάλλον, βοήθεια για να αναπτύξουν τις ικανότητές τους μέσα από το παιχνίδι, να είναι οι ίδιοι δημιουργικοί και να επαινούν τις δημιουργικές προσπάθειες των παιδιών.
Τέλος, θα πρέπει να θυμόμαστε πως οι άνθρωποι είναι δημιουργικοί γιατί επιλέγουν να είναι. Αυτοί που έχουν την ικανότητα να “σκέφτονται έξω από το κουτί”, είναι εκείνοι που θα οδηγήσουν το μέλλον και θα πραγματοποιήσουν ομορφότερα πράγματα!
Ελένη Σίγκου για
Parentshelp.gr
Βιβλιογραφία:
Emerging Rainbows: A Review of the Literature on Creativity. Journal for the Education of the Gifted, 15, 163-81.
Prentice, R. (2000). Creativity: A Reaffirmation of its Place in Early Childhood Education. Curriculum Journal, 11, 145-58.
Runco, M. A. (1990). The Divergent Thinking of Young Children: Implications of the Research. Gifted Child Today, 13, 37-9.
Sharp, C. (2004). Developing Young Children’s Creativity: What Can We Learn From Research? Readership: Primary, Issue 32.
